یا درمورد عملکرد و شیوه‌ی زندگی انگل‌ها چیزی می‌دانید؟ مثلا آیا می‌دانید که این موجودات زنده‌ی کوچک، در بدن موجودی دیگر زندگی و از آن تغذیه می‌کنند؟ انواعی از انگل‌ها وجود دارند که در بدن انسان‌ها زندگی می‌کنند. کرم پهن ترموتاد و کرم‌های نواری ازجمله انگلهای بدن (روده) انسان شناخته می‌شوند. انگل روده می‌تواند باعث بروز مشکلات ناخوشایندی در بدن شود. در این مقاله شما را با انواع انگل روده، علائم بیماری انگل روده، تشخیص، پیشگیری و درمان انگل روده آشنا خواهیم کرد.
انواع انگل روده
وقتی بحث انگل‌ها به میان می‌آید، معمولا کرم‌های پهن و لوله‌ای متهمان ردیف اول شناخته می‌شوند. این انگل‌ها که به‌وفور یافت می‌شوند، با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند.
۱. کرم‌های نواری
با نوشیدن آب آلوده به لارو یا تخم کرم‌های نواری، امکان ایجاد این انگل در بدن قوت می‌گیرد. یکی‌دیگر از روش‌های نفوذ این انگل‌ها به بدن مصرف گوشت خام یا نیم‌پز است. کرم‌های نواری، سر خود را در دیواره‌ی روده فرو می‌کنند و از روده خارج نمی‌شوند. آنها از همین نقطه‌ی اتصال شروع به تولید تخم‌هایی می‌کنند که به سایر نقاط بدن منتقل می‌شوند. این نوع از انگل روده شبیه به روبانی سفید و بلند است. این کرم‌ها می‌توانند تا ۱۵ متر و ۲۴ سانتی‌متر رشد طولی داشته باشند و تا ۳۰ سال در بدن زندگی کنند.
۲. ترموتادها (فلوک)
ترموتادها هم نوعی انگل روده و از خانواده‌ی انگلهای پهن هستند و احتمال وجود آنها در بدن انسان نسبت به حیوانات کمتر است. این انگل‌ها در آب‌تره و سایر سبزیجات آبی یافت می‌شوند. با نوشیدن آب آلوده به این انگل نیز احتمال ابتلا به آن افزایش پیدا می‌کند. ترموتادها فقط انگل روده نیستند، آنها در بافت‌های بدن و خون هم جایی برای خود پیدا می‌کنند. تنوع این انگل زیاد است و طول‌شان بیش از چند سانتی‌متر نیست.
۳. کرم قلابدار
کرم قلابدار از طریق مدفوع و خاک آلوده منتقل می‌شود. رایج‌ترین شیوه‌ی انتقال این انگل روده به بدن، راه رفتن با پای برهنه روی خاک آلوده به لارو کرم قلابدار است که می‌تواند از طریق نفوذ به پوست، وارد بدن شود. کرم قلابدار در روده‌ی کوچک زندگی می‌کند و خود را از طریق قلابش به دیواره‌ی روده متصل نگه می‌دارد. طول این انگل روده معمولا کمتر از ۱ سانتی‌متر است.
۴. کرم سوزنی
کرم سوزنی هم نوعی انگل روده‌ی کوچک است که خطر چندانی ندارد و در کودکان بسیار شایع است. این انگل در روده‌ی بزرگ و رکتوم (راست‌روده) زندگی می‌کند. معمولا در شب، کرم سوزنی ماده، در اطراف مقعد تخم‌گذاری می‌کند. تخم‌های کرم سوزنی روی تختخواب، لباس‌ها و سایر مواد زنده می‌مانند. با لمس نواحی آلوده به تخم کرم سوزنی و قرار گرفتن اتفاقی دست آلوده در دهان، فرد به این نوع از انگل روده گرفتار می‌شود. تخم این انگل به‌شدت کوچک است و از طریق تنفس هوای آلوده به تخم انگل هم قابل‌انتقال است. کرم سوزنی به‌راحتی از کودکی به کودک دیگر و مربیان‌شان منتقل می‌شود.
۵. کرم تریشینوز
انگل تریشینوز درمیان حیوانات رایج است و در دسته‌ی کرم‌های بیضوی قرار می‌گیرد. تنها راه ابتلای انسان به این انگل روده، خوردن گوشت نیمه‌خام آلوده به لارو تریشینوز است. این انگل در روده‌ها بزرگ می‌شود و با تکثیر لارو آن، امکان انتقال انگل به سایر نواحی بدن مانند بافت‌ها و ماهیچه‌ها نیز فراهم می‌شود.
علائم عفونت انگل روده چیست؟
علائم وجود انگل روده در بدن گاهی خفیف است و در برخی موارد هم اصلا نمودی ندارد، بنابراین با اینکه بسیار عجیب است، اما گاهی اوقت خود فرد از ابتلا به انگل خبر ندارد. نشانه‌های احتمالی وجود انگل در بدن به قرار زیر است:
- حالت تهوع؛
- بی اشتهایی؛
- اسهال؛
- درد شکم؛
- کاهش وزن؛
- ضعف ناگهانی بدن.
علاوه‌بر اینها، کرم نواری می‌تواند موجب بروز موارد زیر نیز بشود:
- برآمدگی یا توده؛
- عکس‌العمل آلرژیک (حساسیت)؛
- عفونت میکروبی؛
- تب؛
- مشکلات عصبی مانند تشنج.
برای شناخت علائم ترموتادها، گاهی هفته‌ها و ماه‌ها زمان لازم است. نشانه‌های ابتلا به این انگل روده نیز از این قرار هستند:
- تب؛
- خستگی.
از نشانه‌های وجود کرم قلابدار در بدن نیز می‌توان به این علائم اشاره کرد:
- خارش پوست؛
- کم خونی؛
- خستگی.
انگل تریشینوز نیز از طریق جریان خون به بافت‌ها و ماهیچه‌های دیگر بدن وارد می‌شود و موجب بروز علائم زیر می‌گردد:
- تب؛
- ورم صورت؛
- درد و آزردگی ماهیچه؛
- سردرد؛
- حساسیت به نور؛
- ورم ملتحمه (قرمزی چشم).
از دست ندهید: درمان انگل روده با مترونیدازول
تشخیص بیماری انگل روده به چه صورت است؟
اگر با علائمی غیرطبیعی و مشابه با آنچه عنوان شد، برخورد کردید (به‌ویژه پس از بازگشت از کشوری دیگر)، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه و بررسی متوجه علت علائم شما خواهد شد. آزمایش‌های تشخیصی لازم برای شناخت انگل روده به‌شرح زیر هستند:
- آزمایش مدفوع: در آزمایش مدفوع، نمونه‌ای را برای وجود تخم انگل، لارو و کرم بررسی می‌کنند.
- آندوسکوپی یا کولونوسکوپی: درصورتی که آزمایش مدفوع مورد خاصی را نشان ندهد، از این آزمایش‌ها برای کشف علت مشکلات استفاده می‌شود.
- آزمایش خون: از این آزمون نیز برای بررسی وجود انگل در خون کمک گرفته می‌شود.
- آزمایش‌های تصویری: از MRI و CT اسکن یا اشعه‌‌ی ایکس هم برای بررسی وجود انگل استفاده می‌شود.
- آزمایش نوار: در این روش نواری واضح را در اطراف مقعد قرار می‌دهند و سپس نوار را زیر میکروسکوپ می‌گذارند تا وجود انگل سوزنی یا تخم‌هایش مشخص گردد. البته می‌توان صبح‌ها این انگل را با چشم غیرمسلح در اطراف مقعد کودک مشاهده کرد.
درمان انگل روده به چه صورت است؟
درمان اصلی این مشکل، مصرف قرص‌های ضد انگل است. داروهای مبارزه با انگل، این موجودات مزاحم را می‌کشند و از بدن بیرون می‌کنند. در بیشتر موارد، فرد باید برای تکمیل درمان خود چندین هفته از قرص‌ها و داروها استفاده کند. حتی پس از بهبود یافتن علائم هم نباید مصرف داروها را قطع کرد. در موارد حادتر که انگل‌ها به سایر قسمت‌های بدن حمله کرده‌اند، گاها از روش جراحی نیز استفاده می‌شوند. باید از پزشک معالج‌تان درباره‌ی رژیم غذایی خاص یا مصرف مکمل های غذایی نیز سؤال کنید و در صورت نیاز به‌طور مرتب ویزیت شوید.
علائم انگلهای روده ای کودکان
- از دست دادن اشتها
- تورم شکمی
- سردرد،
- تهوع و سرگیجه
- ضعف
- زرد شدن پوست صورت
- دندان قروچه، به خصوص در خواب
- یبوست
- اسهال
- عفونت تناسلی
از دست ندهید:شیاف ماریانا برای عفونت
چشم‌انداز ابتلا به انگل روده
بیشتر افراد نسبت به درمان‌ها پاسخ مناسبی دارند و درطول چند هفته بهبود می‌یابند. در بسیاری از موارد نیز بعد از چند هفته، بهبود کامل حاصل می‌شود. درصورتی که وضعیت وخیم باشد، فرد دارای سیستم ایمنی ضعیفی باشد یا در کنار ابتلا به انگل روده مشکلات دیگری نیز وجود داشته باشد، ممکن است روند درمان کمی طولانی‌تر شود.
جلوگیری از ابتلا به انگل چگونه است؟
موارد زیر می‌توانند به جلوگیری از ابتلا به انگل کمک کند:
- عدم مصرف مرغ و گوشت خام و نیمه‌خام؛
- پرهیز از آلوده کردن سایر مواد غذایی بر اثر تماس با گوشت خام درهنگام آشپزی؛
- ضد عفونی کردن تخته‌های گوشت، ظروف آشپزی و پیشخوان آشپزخانه‌ای که با گوشت خام در تماس بوده است؛
- عدم مصرف سبزی آب‌تره و سایر سبزیجات آبی تازه به‌صورت خام؛
- پرهیز از راه رفتن بدون کفش و جوراب روی خاکی که احتمال آلوده بودن به انگل و مدفوع در آن وجود دارد؛
- تمیز کردن فضولات حیوانی.
نظافت دست‌ها با مواد شوینده نیز برای پیشگیری از ابتلا به انگل روده ضروری است:
- شستن دست‌ها قبل از غذا؛
- شستن دست‌ها قبل از آماده‌سازی غذا؛
- شستن دست‌ها بعد از تماس با گوشت خام؛
- شستن دست‌ها بعد از رفتن به سرویس بهداشتی؛
- شستن دست‌ها بعد از تعویض پوشک و نگهداری از بیمار؛
- شستن دست‌ها بعد از تماس با حیوان یا فضولات حیوانی.
رعایت کامل بهداشت در سفر به کشورهای دیگر و مکان‌هایی که امکان آلودگی انگلی در آنها وجود دارد، تا حد زیادی شما را از ابتلا به انگل‌ها مصون می‌دارد. در سفر دقت کنید که:
- تهیه‌ی غذا به روش بهداشتی صورت گرفته باشد؛
- فقط آب سالم و تمیز بنوشید؛
- از ضدعفونی‌کننده‌ی دست بهره بگیرید، آب و صابون بهترین گزینه هستند، ولی درصورتی که آنها در دسترس نبودند از ژل‌های ضدعفونی‌کننده و… استفاده کنید.
نکات درمانی و داروها
درمان انگل های گوارشی، هم در طبّ جدید و هم در طبّ قدیم معمولاً به صورت موردی و تخصّصی(بر اساس نوع انگل) صورت می گیرد. طبیعتاً این روش های درمانی قابل طرح در مقاله ای که برای عموم نگاشته می شود نیست و در صورت طرح هم اجرای آن برای عموم مردم سخت است؛ لذا سعی می کنیم راهکارهایی را به شما ارایه کنیم که ساده و قابل اجرا و در عین حال کارآمد و موثّر باشند.
– مهم ترین نکته در پیشگیری و درمان بیماری های انگلی، تقویت سیستم ایمنی بدن است. چون این مقوله بسیار مفصّل است به شما باز هم پیشنهاد می کنم که مقاله «بچّه ام زیاد سرما می خورد، چه کنم؟» را مطالعه کنید.
– کاهش میزان مصرف غذاهای بلغم زا (یعنی غذاهایی که طبع سرد و رطوبتی دارند یا در بدن باعث این مساله می شوند) از راه های مهم جهت کاهش بار انگلی روده هاست. برخی از این غذاها عبارتند از:
اکثر لبنیات به ویژه ماست، بسیاری از غذاهای مصنوعی و کارخانه ای، برنج، ماکارونی، بسیاری از میوه ها(میوه های سرد و رطوبتی مثل خیار و کاهو و هندوانه و … اگر به صورت افراطی و غیراصولی مصرف شوند) و ..
– سیر: سیر یک ابرقدرت در مقابله با انگل هاست. بهترین روش برای انگل کشی، مصرف سیر خام است. این کار را به هر نحوی که می خواهید انجام دهید و از نتیجه کار مطمین باشید. البته در مورد بچّه های کوچکتر پیشنهاد ما این است که دو حبه سیر را در یک لیوان شیر، خوب بجوشانید و با عسل شیرین کنید و این جوشانده خوش طعم را قبل از خواب به طفل بدهید تا کرم دفع شود.
– سرکه: سرکه نیز در توان انگل کشی، هماورد سیر است. پیشنهاد می کنیم که روزی 3-2 بار و هر بار 3 تا 4 قاشق غذاخوری یا مربّاخوری(بسته به سنّ و سال و جثّه بیمار) سرکه بخورید. بهتر است از سرکه انگور خانگی برای درمان استفاده کنید. در صورتی که به دلایلی مثل مشکلات گوارشی قادر به استفاده از سرکه به این شکل نیستند، آن را با کمی آب مخلوط کنید. اولویت در مصرف سرکه، ناشتا خوردن آن است.
یک راه ساده برای درمان انگل های گوارشی آن است که هر شب بیست عدد نخود آبگوشتی را در سرکه، خیسانده صبح ناشتا نخودها و سرکه باقیمانده را بخورید و تا ظهر چیز دیگری نخورید.
– پیاز: می توانید هر شب یک پیاز متوسّط را رنده کرده در یک لیوان آب، خیسانده صبح ناشتا صاف کرده و عصاره حاصل را میل کنید.
– هسته مرکّبات: اگر مشکل انگل های گوارشی اذیتتان می کند از این به بعد هسته پرتقال های مصرفی را دور نیندازید. آنها را جمع و خشک و آسیاب کنید و داخل کپسول ریخته شبی یک کپسول تا درمان کامل مصرف کنید.
– تخم کدو: تخم کدو، دافع کرم کدوست. بزرگسالان می توانند ۵۰ تا ۱۰۰ گرم تخم کدو را آسیاب کرده با ۲۰۰ گرم عسل مخلوط و صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری میل کنند. راه ساده تر این است که روزی یک قاشق غذاخوری تخم کدوی خام را خوب بجوید و میل کنید. در مورد خردسالان بهتر است از مغز تخم کدو استفاده کنید. مقداری مغز تازه تخم کدو را کوبیده، هم وزن آن عسل اضافه و مخلوط کنید و یک قاشق چای خوری قبل از خواب به کودک بخورانید.
– بومادران: این گیاه تلخ امّا بسیار پرخاصیت برای دفع انواع انگل های گوارشی مفید است. مقداری از آن را آسیاب کرده با سه برابر عسل، مخلوط و صبح های ناشتا، یک قاشق غذاخوری میل کنید.
– زنیان: به روشی مشابه بومادران قابل استفاده است.
– سگبینج و آنغوزه: این دو صمغ گیاهی نیز روی انواع کرم های گوارشی تاثیر می گذارند. می توانید آنها را با چند برابر عسل مخلوط و مصرف کنید.
– سیاهدانه: سیاهدانه یک شاه داروست که تقریبا در درمان هر بیماری کاربرد دارد. برای دفع انگل های گوارشی نیز آن را آسیاب کرده هر روز نصف قاشق چایخوری از آن را با دو سه قاشق غذاخوری سرکه انگور خانگی مخلوط و میل کنید.
نکته: با توجه به این که خاصیت دارویی سیاهدانه پس از آسیاب کردن رو به کاهش می رود، هربار تنها به اندازه مصرف چند روز از آن را آسیاب کنید.
– برنگ کابلی: از بهترین انگل کش هاست. آن را آسیاب کرده با مقدار مساوی عسل مخلوط و صبح ناشتا یا قبل از خواب، یک قاشق غذاخوری میل کنید.
– آرد نخود خام: این دارو برای دفع انگل اکسیور (کرمک) بسیار کمک کننده است. روش استفاده به این نحو است که مقداری نخود آبگوشتی را به صورت خشک، آسیاب کنید(یا این که آرد نخود خام را به صورت آماده از عطاری ها تهیه کنید)، سپس مقداری پنبه را فتیله کرده در آب خیسانده در آرد نخود بغلتانید تا آرد، کاملا به پنبه بچسبد. حالا این پنبه را شیاف بگذارید. این کار را بهتر است شبها، قبل از خواب و بعد از تخلیه دستگاه گوارش انجام دهید. راه دیگر این است که آرد نخود را داخل کپسول ریخته، کپسول را به صورت شیاف استفاده کنید.
این کار برای افراد بزرگسال و کودکان عینا قابل اجراست. برای کودکان که ممکن است در مقابل این کار مقاومت کنند می توانید در خواب شیاف بگذارید.
– نمک: به همان صورت که در مورد آرد نخود خام گفته شد، برای درمان کرمک قابل استفاده است.
– آلوئه ورا: داروی بسیار خوب امّا خطرناکی است. تنها به صورت موضعی و برای دفع کرمک می توانید به این شکل از آن استفاده کنید: صبر زرد، نیم تا یک گرم؛ زرده تخم مرغ(ترجیحا محلّی)، 1 عدد ؛ و آب نیم گرم، 50 تا 100 گرم. این مواد را با هم مخلوط و تنقیه کنید .
راه دیگر استفاده از آلوئه ورا آن است که آن را مخلوط با ربّ به یا ربّ سیب روی شکم ضماد کنید که در این حالت، در درمان انواع انگل ها مفید است.
– داروهای ساده ای مانند تخم کرفس، رازیانه، زیره (به صورت بوداده)، زنجبیل، افسنتین، نیلوفر، پونه، نعناع و … هم اثرات ضدّ انگلی خوبی دارند. از آنها می توانید به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده کنید.
– داروهای سرد مزاج: اکثر داروهای ضدّانگل، طبیعتی بسیار گرم دارند. اگر کسی به هر دلیل(از جمله مزاج گرم خود)، قادر به مصرف آنها نیست می تواند از این داروها استفاده کند:
* گشنیز: بهتر است مخلوط با ماست یا سکنجبین یا به صورت آب پز مصرف شود.
* سماق: آن را در آب خیسانده تفاله اش را فشار داده جدا کنید و آب آن را میل کنید.
* تخم خرفه، خارخسک و برگ درخت هلو هم خاصیت ضدّ انگلی دارند و بهتر است با دوغ یا آب گرم یا سکنجبین مصرف شوند.
* تمشک: آب آن را گرفته مصرف کنید.