ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV یکی از پیشرفته ترین ویروس های موجود در طبیعت است. این ویروس دو نوع HIV1 و HIV2 دارد که هرو در از راه تماس مستقیم با مایعات بدن مانند خون، مایع منی، ترشحات واژن و یا از مادر مبتلا به ایدز به جنین حین بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می گردد. ویروس ایدز مدت زیادی در خارج از بدن انسان قادر به زنده ماندن نیست و در محیط بیرون از بدن نمی تواند تکثیر شود. فقط یکسری از مایعات خاص بدن مثل خون، مایع منی، ترشحات واژن و شیر می تواند ویروس ایدز را حمل کنند. دمای محیط، نوع ومقدار مایعی که حاوی ویروس است، میزان اسیدیته محیط خارج، رطوبت محیط و تماس با نور آفتاب در میزان زنده ماندن ویروس در محیط خارج از بدن موثر هستند. ویروس نسبت به حرارت بسیار آسیب پذیر است. اشعه یو وی نور خورشید به ویروس HIV آسیب زده و ویروس دیگر قادر به تکثیر نخواهد بود. هرچه غلظت ویروس در مایعات بدن بیشتر باشد، مدت طولانی تری در خارج از بدن زنده خواهد ماند. ویروس HIV در محیط هایی با PH کمتر از ۷ بسرعت از بین خواهد رفت. ویروس ایدز در آب بیش از ۲ ساعت قادر به زنده ماندن نخواهد بود.
همانطور که می‌دانید، ویروس برای زنده ماندن باید در بدن موجود زنده باشد و خارج از آن برای مدت طولانی نمیتواند زنده بماند.
.- بقاء ویروس ایدز (اچ‌آی‌وی) در خارج از بدن به این بستگی دارد که ویروس در کدام مایع بدن بوده است (خون، ترشحات جنسی یا …)، حجم آن مایع بدن و غلظت اچ‌آی‌وی در آن چقدر است، دمای محیط، اسیدیته، نور آفتاب و رطوبت محیط به چه صورت است.
– اچ‌آی‌وی تنها در شرایط بسیار خاص و نادر میتواند تا هفته ها خارج از بدن زنده بماند چرا که اچ‌آی‌وی ویروس شکننده ای است و خارج از بدن برای مدت طولانی نمیتواند زنده بماند.
– انتقال اچ‌آی‌وی تنها بواسطه در تماس بودن با خون، منی یا دیگر ترشحات بدن گزارش نشده است چرا که پوست سالم، سدی قوی دربرابر ورود اچ‌آی‌وی به بدن است..
ترس از انتقال اچ‌آی‌وی در خصوص خون ریخته شده بر زمین، خون لخته شده و یا دیگر مایعات بدن (حتی در ابعاد میکروسکوپی) باعث بوجود آمدن نگرانیهایی در مردم شده است.
اگرچه ویروس ایدز (اچ‌آی‌وی) در خارج از بدن برای مدت محدودی میتواند زنده بماند اما انتقال اچ‌آی‌وی تنها بواسطه در تماس بودن با خون، منی یا دیگر ترشحات بدن گزارش نشده است چرا که پوست سالم، سدی قوی دربرابر ورود اچ‌آی‌وی به بدن است. در عین حال آگاه بودن از حضور اچ‌آی‌وی زنده در مایعات بدن باعث جدی گرفتن مساله کنترل عفونت خواهد شد.
.
.
به نتایج برخی از مطالعات انجام شده در خصوص بقاء اچ‌آی‌وی در خارج از بدن توجه کنید:
– اچ‌آی‌وی به دمای بالا حساس است اما به دمای بسیار پایین حساس نیست.
– بررسیها نشان داده است که اچ‌آی‌وی در اثر حرارت از بین میرود اما برای اینکه بطور قابل قبولی از بین برود نیاز به دمای بالای ۶۰ درجه سانتیگراد است.
– در دمای اتاق، سطحی از اچ‌آی‌وی در خون آلوده نسبتا پایدار باقی میمانند، و در خون خشک شده در دمای ۴ درجه سانتیگراد، اچ‌آی‌وی ممکن است حداقل یکهفته زنده باقی بماند. در مطالعات آزمایشگاهی خون آلوده به اچ‌آی‌وی در دمای منفی ۷۰ درجه بدون از دست دادن فعالیت ویروس نگهداری شده است.
– در سرنگی که خون آلوده به اچ‌آی‌وی در آن کشیده شده و سپس بیرون ریخته شده، اچ‌آی‌وی میتواند تا ۴ هفته زنده بماند.
– در مطالعه ای ۸۰۰ سرنگ حاوی مقادیر کم خون آلوده به اچ‌آی‌وی که برای مدت زمان متفاوتی در آنها بوده، مشخص شد که بعد از ۱۱ روز:
در سرنگهایی که کمتر از ۲ میکرولیتر خون در آنها بوده در ۱۰٪ موارد اچ‌آی‌وی از آنها جدا شده است.
و در سرنگهایی که ۲۰ میکرولیتر خون در آنها بوده در ۵۳٪ موارد اچ‌آی‌وی از آنها جدا شده است.
– بقاء بیشتر اچ‌آی‌وی در دمای پایین تر ممکن است (کمتر از ۴ درجه سانتیگراد) درصورتیکه در دمای بالاتر (۲۷ تا ۳۷ درجه) پس از ۷ روز ویروسی زنده نمانده بود.
– اچ‌آی‌وی به اسیدی یا قلیایی بودن محیط بسیار حساس است. اسیدیته کمتر از ۷ یا بیشتر از ۸ برای بقاء اچ‌آی‌وی بسیار نامناسب است. یکی از دلایلی که انتقال در زنان سالم کمتر محتمل است بخاطر اسیدیته ترشحات واژن آنهاست.
– در خون خشک شده در دمای اتاق (با فرض اسیدیته مطلوب محیط) ویروس اچ‌آی‌وی میتواند تا ۵ یا ۶ روز زنده بماند. خشک شدن خون تاثیری در غیرفعال شدن ویروس ندارد.
– بسیار نامحتمل است که فاضلاب باعث ریسک اچ‌آی‌وی شود چراکه تا کنون، اچ‌آی‌وی از ادرار یا مدفوع جدا نشده است. اگرچه در مطالعه ای نشان داده شده است که اچ‌آی‌وی (در شرایط آزمایشگاهی) میتواند روزها در فاضلاب زنده بماند.
– اچ‌آی‌وی در آب دریا زنده نمی ماند.
– از بدن جنازه انسان بعد از ۱۱ و ۱۶ روز پس از مرگ توانسته اند ویروس اچ‌آی‌وی را جدا کنند اگرچه پس از ۱۶ روز اچ‌آی‌وی در مقادیر قابل توجه قابل جداسازی نبوده است.
– مطالعه ای برای بررسی بقای اچ‌آی‌وی در منی (اسپرم) خارج از بدن انجام نشده است اگرچه در بررسیهایی که برای کشت اچ‌آی‌وی از منی انجام شده است یافتن اچ‌آی‌وی مشکل بوده است و میزان کم.
.
.
با در نظر داشتن نتایج مطالعات بالا و همچنین اینکه برای انتقال اچ‌آی‌وی نیاز به میزان کافی از ویروس است و بعلاوه باید ویروس به سلول هدف برسد مثلا از طریق جراحت باز در پوست (چرا که پوست سالم سدی قوی در برابر ورود اچ‌آی‌وی به بدن است) بنابراین درتماس بودن با مقدار کمی از خون خشک شده منجر به آلودگی فرد نخواهد شد.
در مطالعات آزمایشگاهی ذکر شده در بالا، شرایط آب و هوایی همچون باد و باران، درنظر گرفته نشده بودند.
خون
ویروس ایدز در خون خشک شده تا ۵-۶ روز در دمای اتاق زنده می ماند. اگر خون داخل سرنگی باشد که با هوا تماس ندارد حتی مدت زمان بیشتری در حدود ۱۱ روز یا حتی بیشتر زنده خواهد ماند.
مایع منی
مقدار ویروس موجود در مایع منی نسبت به میزان ویروس موجود در خون کمتر می باشد. اما احتمال زدنده ماندن ویروس ایدز در مایع منی کم بوده و بنابراین بسیار احتمال کمی دارد که در اثر تماس با مایع منی باقی مانده در کاندوم دچار بیماری ایدز شود. وقتی مایع منی در معرض هوا قرار گیرد و خشک شود، ویروس ایدز کاملا غیر فعال می شود.
ترشحات واژن
اگرچه ویروس ایدز از طریق ترشحات واژن قابل انتقال خواهد بود، اما میزان ویروس در این ترشحات نسبت به خون و مایع منی بسیار کمتر است.
شیر مادر
شیر مادر کمترین میزان ویروس ایدز را در میان سایر مایعات بدن دارد. اگرچه مقدار کم آن احتمال بسیار پایینی برای انتقال بیماری ایدز دارد. اما چون نوزادان مقادیر زیادی از شیر مادر تغدیه می کند، انتقال ایدز از طریق شیر مادر را ممکن می سازد.