در وانفسای کرونا و ضدعفونی کردن، وسایلی که چندان جایی در زندگی‌مان نداشتند، مانند ماسک، دستکش، الکل و مواد ضدعفونی کننده جایگاه خاصی پیدا کردند. به خصوص که یک مدت به علت کمیاب شدن، حکم گنج را پیدا کرده بودند. با توجه به گزارشاتی که از خرید و ضدعفونی کردن الکل غیر طبی و طبی، و خوردن اتانول و متانول برای ضدعفونی کردن خود، برخی از هموطنان ما، انجام دادند و صدمات زیادی به ان‌ها وارد شد، قصد داریم در این مطلب به بررسی الکل‌های طبی و غیر طبی یا به عبارتی الکلی خوراکی یا غیرالکلی صحبت کنیم.
چگونه الکل طبی اصل را از متانول و نمونه‌های تقلبی تشخیص دهیم؟
اگرچه شستشوی دست‌ها با استفاده از آب و صابون بیشترین سطح ایمنی را در برابر ویروس کرونا ارائه می‌دهد اما با توجه به اینکه همیشه امکان استفاده از آنها وجود ندارد بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند پدهای الکلی، ژل‌های ضدعفونی کننده و یا الکل‌ها را برای ضدعفونی اشیاء مختلف و همینطور دستان خود، به کار بگیرند. خوب است بدانید که سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده که محصولات ضدعفونی کننده به منظور تاثیرگذاری مخرب بر روی سلول‌های ویروس کرونا باید حداقل حاوی ۷۰ الی ۸۰ درصد الکل باشند. اما این الکل دقیقا باید از چه نوعی باشد؟ اتانول یا متانول؟ این دو چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
در این مطلب قصد داریم ضمن توضیح در خصوص اتانول و متانول، روش‌های کاربردی به منظور شناسایی راحت آنها در منزل را ارائه دهیم.
- الکل اتیلیک یا اتانول
اتانول در واقع همان الکلی است که در الکل طبی یا الکل سفید به کار رفته و معمولا از سبزیجات نشاسته‌ای نظیر ذرت و سیب زمینی شیرین استخراج میشود. این الکل البته تنها ۱۲ الی ۱۵ درصد غلظت داشته و برای رسیدن به غلظت‌های بالا نظیر ۹۶ درصد باید این الکل را مجددا تقطیر کرد.
- الکل متیلیک یا متانول
متانول که به آن الکل صنعتی و یا سمی هم گفته میشود در واقع از واکنش گاز مونوکسید کربن و هیدروژن بدست آمده و کاملا صنعتی است. از این نوع الکل در صنایع مختلف می‌توان به عنوان سوخت یا حلال استفاده کرد. این الکل خواص ضدعفونی کنندگی بسیار پایینی داشته و با استفاده از آن ویروس‌ها از بین نخواهند رفت.
- الکل ایزوپروپیل
این نوع الکل اگرچه نسبت به نوع متانول خطرات کمتری را به دنبال دارد اما در صورت مصرف بیش از اندازه میتواند تاثیرات نامطلوبی بر روی بدن انسان بگذارد. الکل‌های ایزوپروپیل نیز مانند اتانول، کاربردهای زیادی داشته و در ترکیبات بسیاری از مواد ضدعفونی کننده از جمله ژل‌های ضدعفونی کننده به کار می‌روند.
چطور اتانول را از متانول تشخیص دهیم؟
متاسفانه در روزهای اخیر با شیوع ویروس کرونا، برخی افراد سودجو با فروش الکل‌های صنعتی و سمی به عنوان الکل طبی، تعداد قابل توجهی از هموطنان عزیزمان را به کام مرگ کشاندند! برخی از قربانیان با اعتقاد به اینکه مصرف خوراکی الکل طبی میتواند با ضدعفونی کردن بدن، بیماری را از آنها دور نگه دارد، متاسفانه بینایی خود را از دست داده که در موارد حادتر حتی کما و مرگ را هم به دنبال داشته است.
بسیاری از تولیدکنندگان به منظور ایجاد تمایز بین الکل طبی (اتانول) و الکل صنعتی (متانول) از افزودنی‌هایی مانند رنگ قرمز و زرد و یا مواد تلخ کننده اضافه میکنند تا فرد به اشتباه آن را به صورت خوراکی مصرف نکند. سودجویان با استفاده از وایتکس و خواص رنگ‌بری آن، این تمایز ظاهری را از بین برده و متاسفانه خریداران را فریب می‌دهند به همین دلیل لازم است که تک تک افراد جامعه در خصوص نحوه تشخیص صحیح این دو الکل از یکدیگر اطلاعات لازم را داشته باشند.
- آتش زدن
برای تشخیص نوع الکل، یکی از آسان‌ترین کارها آتش زدن آن است. اگر شعله ایجاد شده بلند و آبی رنگ بود یعنی الکل خریداری شده خالص بوده و حاوی اتانول است. اما شعله متانول متمایل به رنگ سبز بوده و اگر این رنگ را مشاهده کردید باید بدانید که در الکل خریداری شده درصد بالایی از متانول وجود دارد.
همچنین اگر الکل صنعتی را آتش بزنید شعله کاملا زرد یا نارنجی خواهد بود. اما اگر الکل خریداری شده همان الکل صنعتی باشد که با وایتکس رنگش را سفید کرده باشند، یا آتش نخواهد گرفت یا شعله بسیار کمی ایجاد خواهد شد.
- جوش شیرین
وقتی جوش شیرین را با اتانول مخلوط می‌کنید رسوب زرد رنگی تشکیل خواهد شد که نشان دهنده بی‌ضرر بودن الکل خریداری شده است. اما واکنش جوش شیرین با متانول هیچ نوع رسوبی را ایجاد نکرده و مایع شفاف (یا به همان رنگ اولیه) باقی خواهد ماند.
- ترکیب با آب
اگر مقداری اتانول یا الکل طبی خالص و اصل را درون آب بریزید، این دو ماده به راحتی با یکدیگر ترکیب شده و محلولی همگن را نتیجه می‌دهند. اما اگر همین کار را با متانول انجام دهید، الکل درون آب تجزیه خواهد شد.
- استفاده از سیب زمینی
یک سیب زمینی را پوست کرده و سپس برش بزنید. چند تکه از سیب زمینی را در ظرف حاوی الکل موردنظرتان قرار دهید تا حداقل دو ساعت در آن باقی بماند.
- آتش زدن پنبه
مقداری پنبه را با یک پنس یا گیره فلزی مناسب به الکل آغشته کنید و سپس آتش بزنید. اگر پنبه بدون اینکه بسوزد شعله‌ای بلند و آبی رنگ داد، الکل از نوع اتانول خواهد بود. اگر این شعله به رنگ غالب نارنجی و زرد و کمی کوتاه‌تر بود و همچنین پنبه نیز رفته رفته سوخت، این الکل، متانول است. در صورتی که یک الکل تقلبی (سفید شده با وایتکس) را به پنبه آغشته کرده باشید نیز ممکن است پنبه اصلا آتش نگیرد و یا شعله ایجاد شده بسیار جزیی باشد. در این حالت پنبه نیز به همراه الکل خواهد سوخت.
- تشخیص از راه بو
از آنجایی که در ترکیبات الکل‌های صنعتی یا طبی ممکن است افزودنی‌هایی وجود داشته باشد، اینکه صرفا با بو کردن الکل نوع آن را تشخیص دهید خیلی دقیق نیست. اما یک آزمایش نسبتا ساده وجود دارد که برای انجام آن به سدیم دی کرومات و سولفوریک اسید نیاز دارد.
بدین ترتیب که ۸ میلی‌لیتر از سدیم دی کرومات را با ۴ میلی‌لیتر سولفوریک اسید ترکیب کرده و سپس محلول را به مقداری (۲ میلی‌لیتر) از الکل خریداری شده اضافه کنید؛ اگر بوی گند به مشامتان رسید، در الکل خریداری شده حتما متانول وجود دارد و اگر این بو شیرین و کمی میوه‌ای بود، الکل فاقد متانول است.
- استفاده از حرارت
اتانول نسبت به متانول از نقطه جوش پایین‌تری برخوردار است. در یک آزمایش ساده می‌توانید با حرارت دادن مقداری از الکل خریداری شده خود و مقایسه آن با الکلی که از خلوص آن اطمینان دارید، به هدفتان برسید. اتانول یا الکل طبی در دمای ۷۸ درجه‌ای و متانول در دمای ۶۵ درجه‌ای به جوش می‌آید، بنابراین هر کدام از الکل‌ها که در شرایط یکسان، زودتر به جوش آمد نشان دهنده متانول است.
مسمومیت با الکل
از آنجایی که ممکن است متانول را به صورت بی‌بو و بی‌رنگ هم در بازار پیدا کنید، احتمال مسمویت‌های ناشی از مصرف خوراکی آن همواره وجود خواهد داشت. متانول بسیار سمی بوده و در واقع هیچ نوع سازگاری با بدن انسان ندارد. با ورود حتی مقادیر کم این نوع الکل به بدن، فرد با مشکلات جدی مواجه خواهد شد که از جمله می‌توان به نابینایی، اختلالات کبدی و کلیوی، عوارض مغزی و در نهایت مرگ اشاره کرد.
اگرچه اتانول نیز ممکن باعث مسمومیت فرد شود اما عوارض و خطراتی که مسمومیت این دو نوع الکل فرد را تهدید میکنند اصلا قابل مقایسه نیستند. در واقع با مسمومیت ناشی از مصرف خوراکی، اگر فرد به بیمارستان مراجعه کند پس از چند ساعت بهبود پیدا کرده و شانس به مراتب بیشتری برای زنده ماندن خواهد داشت.
برای ضدعفونی دست یا سطوح چه کار کنیم؟
برخلاف اتانول، میزان جذب الکل متانول از طریق پوست به ویژه پوست‌های ناسالم بسیار بالا بوده و میتواند عاملی برای مسمومیت‌های پنهان باشد. با توجه به سمی بودن و قدرت بسیار پایین الکل صنعتی در ضدعفونی کردن و از بین بردن میکروب و ویروس‌ها، هیچ مرجعی تاکنون استفاده از آنها را حتی بر روی سطوحی نظیر دستگیره در، میزکار یا کف توصیه نکرده است.
اما به هر دلیل اگر مجبور به انجام این کار شدید حتما اجازه دهید تا الکل کاملا خشک شود تا احتمال جذب آن از طریق پوست به حداقل برسد. سعی کنید هرگز از اسپری برای پاشیدن الکل متانول استفاده نکنید، چرا که این الکل سمی به راحتی از طریق استنشاق نیز جذب خواهد شد.
برای ضدعفونی کردن دست‌ها بهترین راه استفاده از شستشوی حداقل ۲۰ ثانیه‌ای با آب و صابون است، اما این موارد در دسترستان قرار نداشت می‌توانید از یک ژل ضدعفونی کننده حاوی حداقل ۷۰ درصد الکل اتانول استفاده کرده و سپس برای جلوگیری از خشکی یا التهاب پوست از یک کرم مرطوب کننده پوست کمک بگیرید.
حتی اگر ژل‌های مخصوص یا اسپری الکل ندارید باز هم می‌توانید با استفاده از ترکیب ۷۰ به ۳۰ الکل اتانول خالص و آب، یک محلول ضدعفونی کننده مناسب را درست کنید.
چرا بایست به وجود متانول در الکل سفید توجه نمود؟
با نوشیدن متانول سیستم گوارش شروع به جذب آن مینماید که ابتدا به فرمالدئید و سپس به ترکیبی بنام اسید فرمیک تبدیل میشود که برای سلول های بدن بسیار مضر است. (در واقع متانول به اسیدی کشنده تبدیل میشود)
اسید فوق با ورود به گردش خون به سیستم عصبی و عصب بینایی آسیب جدی وارد مینماید. گفته شده که نوشیدن ۱۰ میلی لیتر متانول باعث کوری و نارسایی کلیوی و پایین آمدن سطح هوشیاری شده و نوشیدن بیشتر از ۳۰ میلی لیتر به بالا باعث مرگ خواهد شد.
در برخی مقالات میزانی که میتواند باعث مرگ شود را ۱ تا ۲ میلی لیتر در مقابل هر کیلو وزن بدن معرفی میکنند. همچنین استنشاق متانول هم میتواند باعث جذب آن از طریق ریه ها شده و علائم مسمومیت بروز نموده و در حالت حاد باعث صدمات جبران ناپذیر جسمی شود.
تمام موارد فوق میتواند عاملی باشد که وجود متانول در الکل مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.