پرستار درحالیکه دستکش‌هاشو درمی‌آورد زیر لب یه چیزی رو به حالت شکایت چیزی می‌گفت، کنجکاوی منو نزدیکتر می‌بره تا بتونم راحت‌تر بفهمم ماجرا از چه قرار بوده:
-تمام طول روز به یه نقطه روی سقف خیره میشه. تمام صحنه‌هایی که می‌تونه ببینه به همون صفحه‌ی سفید سقف محدود شده است. دیروز که اومدم لباس هاشو عوض کنم دیدم تمام بدنش پر شده از قسمت‌های قرمز پوسته پوسته شده…
زخم بستر عارضه‌ای است که در اثر فشار یا اصطکاک، و نرسیدن خون به آن قسمت‌ها، معمولا در نقاطی که بر روی برجستگی‌های استخوانی قرار گرفته‌اند، مانند پاشنه پا، مچ پا و لگن، ایجاد میشود. افرادی که قادر به جابه‌جا شدن و حرکت نیستند، و یا ناچارند مدت زیادی نشسته یا روی تخت بیمارستان دراز بکشند، در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند.
اگر بخواهیم مراحل زخم بستر را به چهار مرحله تقسیم کنیم می‌توان گفت:
مرحله اول: پوست سالم بوده منتها در کسانی که رنگ پوست‌شان روشن است، پوست قرمز شده و وقتی با انگشت آن را فشار می‌دهیم سفید نمی‌شود.
مرحله دوم: اپیدرم(لایه رویی پوست) از بین می‌رود و زخم کمی حالت فررفته به رنگ صورتی یا قرمز ر محل تشکیل داده میشود.
مرحله سوم: در این مرحله چربی زیر پوست نمایان شده و زخم کمی گود میشود و بافت مرده زردرنگی در ته زخم نمایان میشود.
مرحله چهارم: در این مرحله عضله، تاندون یا استخوان نمایان میشود، زخم وسیع‌تر میشود.
.
دلیل ایجاد زخم بستر چیست؟
.
یک فرد سالم به هنگام خواب، مدام وضعیت خواب خود را عوض می‌کند و به این ترتیب قسمت‌هایی از پوست که تحت فشار قرار دارند، با تغییر وضعیت او، نفس می‌کشد و خون رسانی، بیشتر میشود.
اما از آنجا که فرد بیمار به علت ناتوانی در جابه‌جایی مجبور است مدتها در وضعیت ثابت خود باقی بماند، این مکانیسم با اختلال همراه است. بیمار مدت‌های طولانی در یک وضعیت ثابت دراز می‌کشد درنتیجه پوست در قسمتی که مدت طولانی بدون جریان خون مانده است قطع شده و آن قسمت از پوست می‌میرد.
دلیل دیگر اینست که در حین مراقبت از یک بیمار در بسیاری اوقات فرد مراقب، بیمار را به روی بستر یا ملحفه می‌کشد. این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب می‌زند.
گاهی هم بر اثر نیروهایی که در دو جهت مختلف به پوست و استخوان وارد می‌شوند آسیب ایجاد میشود. بطور مثال بیماری که در روی تخت خوابیده اگر پشت تخت بیمار در زیر سر بیمار بالاتر باشد بیمار به سمت پایین تخت سر می‌خورد.
در این حال پوست زیر باسن به علت اصطکاک با ملحفه ثابت مانده ولی استخوان خاجی و دنبالچه به علت وزن بیمار به سمت پایین تخت بیمار حرکت می‌کنند. این مکانیسم موجب کشیده شدن عروق زیر پوستی و آسیب به خونرسانی پوست میشود.
.
درمان زخم بستر چیست؟
.
کم کردن فشار
- جابه جایی مدام بیمار
.
به طور کلی کسانی که قادر به جابه‌جایی در بستر نیستند باید به طور مداوم تغییر وضعیت داده شوند. فردی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت وضعیت دراز کشیدن او را تغییر دهید و کسی که روی ویلچر نشسته است، باید هر 15 دقیقه وضعیت خود را تغییر دهد. اگر به تنهایی قادر به انجام این کار نیستید، از بالابر بیمار یا وسایل کمکی استفاده کنید.
.
- سطوح حمایت کننده
.
استفاده از بالش می‌تواند به بیمار کمک کند تا در وضعیت مناسب قرار گیرد بطوریکه فشار زیادی به محل زخم وارد نشود. از بالش‌های آبی یا هوایی یا زیرنشیمنی می‌توان در زیر محل‌هایی که زخم ایجاد شده است استفاده کنید تا فشار کمتری به آن وارد شود.
.
.
خارج کردن بافت آسیب دیده روی پوست
.
برای اینکه بافت‌ها بهبود یابند باید اول از دست بافت‌های مرده رها شوند. برای انجام این کار از روش‌های گوناگونی استفاده میشود که عبارتند از:
- عمل جراحی و خارج کردن بافت مرده از بدن
- وسایل شستشو تحت فشار یا حوضچه‌های با آب در حال چرخش یا استفاده از پانسمان‌های خاص که موجب کنده شدن بافت‌های مرده از زخم می‌شوند.
- استفاده از مواد شیمیایی مخصوص که مانند آنزیم عمل کرده و بافت مرده را در خود حل می‌کنند.
تمیز کردن و پانسمان مرتب زخم بستر
.
برای تمیز نگهداشتن زخم می‌توانید با آب تمیز و صابون محل زخم را شستشو دهید که می‌توانید برای شستشو از محلول سالین یا نمکی استفاده کنید.
پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و ممانعت از ورود میکروب به آن میشود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل، فوم یا فیلم وجود دارند.
.
.
درمان با جراحی زخم بستر
.
گاهی اوقات زخم بستر آنچنان شدید شده و گسترش میابد که منطقه وسیعی از پوست از بین رفته و بافت‌های زیرین آن مانند استخوان و تاندون‌ها بدون حفاظ می‌ماند. در این موارد ممکن است بدن نتواند بافت جدیدی را بر روی استخوان یا تاندون و بصورت جایگزین پوست بسازد. این بیماران معمولا نیاز به عمل جراحی دارند. در این اعمال جراحی بافت‌های مرده و عفونی کاملا خارج شده و سپس با استفاده از روش‌های جراحی ترمیمی از پوست قسمت‌های دیگر بیمار استفاده شده و روی استخوان یا تاندون‌ها پوشانده میشود.
.
.
تشک ضد زخم بستر ( تشک مواج ) چیست؟
.
تشک ضد زخم بستر ، تشک مواج هستند که با استفاده از مکانیزم‌های خاص خود به دنبال جلوگیری از ایجاد فشار مداوم و بیش از حد بر روی پوست و در نتیجه عدم کاهش جریان خون در پوست هستند که این امر موجب جلوگیری از ایجاد زخم بستر میشود. این تشک‌ها انواع مختلفی دارند. تشک مواج ها گزینه‌ی مناسبی است. این نوع تشک‌ها در دو نوع حبابی(تخم مرغی) و سلولی موجود هستند. هدف تشک مواج توزیع کردن وزن و فشار در نواحی مختلف بدن از طریق پر و خالی کردن محفظه‌های هواست. محفظه‌های هوا بصورت موج‌وار پر و خالی می‌شوند و این امر گردش خون در مویرگ‌ها و جریان اکسیژن را ممکن می‌سازد. برای بیمارانی که به مدت طولانی ناچار به استراحت بر روی تخت هستند، استفاده از تشک ضد زخم بستر می‌تواند ضروری باشد.
.
.
برای پیشگیری از زخم بستر چه کارهایی باید انجام داد؟
.
- وضعیت افراد بستری را هر 2 ساعت یک بار تغییر دهید. این تغییر وضعیت دادن باید بصورت مرتب و طبق برنامه زمانی نصب شده بر بالین بیمار باشد.
- پوست باید مرتبا تمیز شود. مرتبا دیده شود تا مبادا زخمی ایجاد شده و از نظر دور بماند.
- اگر بیمارتان به طرف پایین تخت لغزید از کشیدن وی بر روی تخت اجتناب کنید و جهت چرخاندن وی و بالا کشیدنش از ملحفه استفاده نمائید.
- ماساژ نواحی تحت فشار همراه با تغییر وضعیت هر دو ساعت انجام شود. جهت ماساژ می توان از روغن زیتون استفاده کرد.
- از ماساژ نواحی زخم شده بشدت پیشگیری نمایید.
- پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.
- پوست قسمت هایی را که ممکن است مرطوب شوند همواره لازم است خشک نگه داشته شود. – به پوست های خشک کرم های محافظ (کرم عسل، کرم کامفیل) بزنید تا خشکی آنها کمتر شود.
- فراموش نشود تا حد امکان باید از خشکی پوست پیشگیری کرد.
- هر روز بطور مرتب باید پوست نقاطی را که بیشتر احتمال زخم بستر دارند بدقت بازدید کنید.
- اگر بیمار کنترل ادرار و مدفوع ندارد باید مانع از ریختن ادرار و مدفوع بر روی پوست شویم و پوست را خشک و تمیز نگه داریم. و با شامپوهای ملایم مانند شامپوی بچه پوست بیمار کاملا تمیز شود.
- باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن بیمار رسانده شود.
- فیزیوتراپی با آموزش و انجام حرکات ورزشی به بیمار کمک می کند تا عضلات وی قویتر و پوستش ترمیم یابد تا خون بیشتری به پوست برسد.
- از وارد کردن فشار مستقیم به نواحی از بدن با استخوان برجسته نظیر آرنج و لگن خودداری شود.
- از بالش ها و پدهای حمایت کننده در نواحی مانند بازو، ران و مناطق آسیب پذیر استفاده شود.
- نواحی زیر بیشترین احتمال ایجاد زخم بستر را در بدن بیمار دارند، بنابراین توجه بیشتر به این نواحی جهت پیشگیری از ایجاد زخم بستر ضروری است.
.
.
منبع: گروه تحقیق و توسعه برانکارد
