واشینگ اتاق عمل-مراحل تمیز کردن، شستشو و ضدعفونی اتاق عمل
فرایند واشینگ اتاق عمل ، یکی از اصول پایه و روزانه هر اتاق عمل محسوب می شود و باید به آن توجه اساسی نمود و هر پرسنل اتاق عمل از اهمیت این موضوع آگاه است و این فرایند به قدری مهم است که از معیارهای اصلی کنترل عفونت در اتاق عمل محسوب می شود و در صورت عدم انجام صحیح این فرایند در اتاق عمل تیترهای آلودگی اتاق عمل بالا رفته و منجر به عفونت های مکرر در بیماران می گردد و باید این فعالیت روزانه به نحو احسن انجام شود.
معمولا فرایند واشینگ اتاق عمل روزانه حداقل سه مرتبه در هر اتاق عمل انجام می شود و بسته به نوع جراحی های انجام شده در اتاق عمل می تواند دفعات آن بیشتر یا کمتر گردد.
نحوه واشينگ در اتاق عمل :
شستشو از بالا ترین قسمت مثل :چراغ سياليتيک شروع می شود ،کليه قسمتها حتی پایه وسایل با حرکت دورانی پارچه تمييز می شوند. کليه وسایل اتاق عمل اعم از ثابت و متحرک مانند : کوتر ،چراغ های سياليتيک ،نگاتوسکوپ، فلواسکوپ ، ساکشن و غيره به دقت تميز و ضد عفونی می شود ، پس از اتمام سطح ، کف کاملاً تميز می شود.این شستشو در آغاز و پایان هرروز باید انجام شود. تميز کردن تخت و ميز و سطوح و کف در بين اعمال جراحی نيز بایستی انجام شود. شستشوی کامل تمام محوطه ی اتاق عمل ، انبار ، پکنيگ ، دیوارها، سقف و چراغ های سقفی می تواند هفتگی انجام شود وسایل تا پایان عمل نبایستی جمع آوری و خارج شوند.
چند نکته :
- پس از شستشوی هفتگی درصورتي که سيستم تهویه ی هوا وجود نداشته باشد می توان ازاشعه گذاری جهت استریل کردن فضا و قسمت هایی که قابل دسترسی نيست استفاده نمود.
- کليه موارد توسط پرسنل دوره دیده انجام شده و سرپرستار ،اسکراب ، سيرکولر یا جانشين وی باید نظارت داشته باشند.
- برای هر اتاقی بایستی وسایل شستشوی جداگانه استفاده شود همچنين برای قسمتهای مختلف و وسایل هر اتاق نيز بایستی از پارچه ی جداگانه استفاده کرد مثلاً : برای چراغ ، تخت ، کمد و…
مواد ضدعفونی کننده مناسب جهت واشینگ اتاق عمل:
ضدعفونی کننده سطوح ترالین
ضدعفونی کننده سطوح پرفورم
ضدعفونی کننده سطوح بیگوآنید فلش ان
ضدعفونی کننده سطوح اپیمکس
ضدعفونی کننده سطوح جرمی ساید اچ
نحوه استفاده از تی جهت تميزکردن کف اتاق عمل :
تکنیک سطل تمیز و کثیف – دو ظرف را از محلول ضد عفونی کننده آماده شده پر کرده و برچسب تميز روی یکی از ظرف ها و کثيف روی ظرف دیگری نصب میکنيم ، تی مخصوص را به محلول آماده شده در ظرف تميز آغشته کرده و سطوح کف زمين را باحرکت دادن مارپيچی ، تی کشی می کنيم سپس در صورت کثیفی تی آنرا در ظرف کثیف شسته و آبگیری نموده و مجدداً وارد قسمت تميز کرده و دوباره شروع به تی زدن می کنيم تا تمام کف اتاق و زیر ترالی وسایل کاملاً تميز شود.
راهنمای پیشگیری ازعفونت دراتاق اندوسکوپی و روش‌های ضدعفونی کردن دستگاههای اندوسکوپی و ضمائم آنها
اگر چه اندوسکوپی روش تشخیصی بسیار مفید و موثری است که عوارض و عواقب قابل توجهی ندارد، اما عفونت از مهمترین عوارض آنها محسوب می شود که می تواند از بیمار به بیمار توسط دستگاه اندوسکوپی و ضمائم آن مثلاً ابزار بیوپسی و امثال آن صورت پذیرد.
با توجه به اینکه بیش از ۶ % مردم کشور ایران ناقل HBV هستند و نیز عفونت‌هایی مانند سل و هپاتیت C و حتی HIV در بین مراجعه کنندگان برای اندوسکوپی می تواند وجود داشته باشد، نگرانی از احتمال انتقال این نوع بیماریهای عفونی از طریق دستگاههای اندوسکوپی وجود دارد.
لازم است در محل انجام اندوسکوپی در بیمارستانهای دولتی و خصوصی و کلینیک های اندوسکوپی موارد زیر مورد توجه قرار گیرد.
تعاریف:
تمیز کردن: (Cleaning)
شستشو و تمیز کردن دستگاههای اندوسکوپی با آب و محلول های شوینده. به این وسیله مواد زاید و به خصوص میکروب ها بدون اینکه از بین بروند از روی دستگاه پاک می شوند.
ضدعفونی (Disinfection):
با استفاده از مواد شیمیایی ضدعفونی کننده (Germicide) و یا حرارت (Pasteurization) کلیه باکتریها، ویروس ها و حتی میکوباکتری ها از بین رفته ولی اسپورهای باکتریائی (Bacterial spore) از بین نمی روند. سطح ضدعفونی بستگی به درجه حرارت، طول مدت تماس، نوع و غلظت محلول ضدعفونی کننده دارد و می تواند بین ضدعفونی کامل، متوسط و یا خفیف متغییر باشد.
استریل کردن (Sterilization):
یعنی نابود کردن و از بین بردن کلیه عوامل میکربی که می تواند توسط حرارت بخار با فشار بالا (اتوکلاو) و استفاده از گازها یا مواد شیمیایی صورت پذیرد.
طراحی اتاق انجام اندوسکوپی:
لازم است در محلی که برای انجام اندوسکوپی در نظر گرفته می شود منطقه مخصوص تمیز و ضدعفونی کردن اندوسکوپها از بقیه قسمتها مجزا بوده و تهویه مناسبی داشته باشد. همچنین به منظور پیشگیری از عوارض بخارات متصاعد شده از مواد ضدعفونی کننده «بخصوص در مورد گلوتارالدهید ۲%»، در طراحی ظرف مخصوص نگهداری از گلوتارالدهید دقت لازم به عمل آید.
پرسنل مسئول تمیز و ضدعفونی کردن دستگاههای اندوسکوپ:
فردی که مسئولیت تمیز و ضدعفونی کردن دستگاههای اندوسکوپی و استریل نمودن ضمائم آنها از قبیل فورسپس بیوپسی را به عهده دارد باید آموزش لازم را دیده و از تجربه کافی برخوردار باشد.
ایمنی و سلامت کارکنانی که وظیفه ضدعفونی کردن وسایل را به عهده دارند اهمیت فراوانی دارد. کلیه پرسنل اتاق اندوسکوپی باید بر علیه HBV واکسینه شده باشند واز دستکش مناسب و روپوش و عندالزوم ماسک و عینک مخصوص (در مورد بیماران با عفونت حاد و یا ریسک بالا از نظر سرایت عفونت) استفاده کنند. تمام کارکنان بخش اندوسکوپی باید از خطر تماس با مواد ضدعفونی کننده آگاه بوده و باید کاملاً مراقب باشند تا از چنین تماسی بر حذر باشند.
مناسبترین محلول ضدعفونی برای اتاق اندوسکوپی:
بررسی های متعدد نشان داده است که بهترین و مناسبترین محلول، گلوتارالدهید ۲% فعال شده است که علاوه بر موثر بودن بر علیه باکتری ها و ویروس ها (HIV,HCV,HBV) دستگاه فیبراندوسکوپی را هم تخریب نمی کند. ممکن است پرسنل اتاق اندوسکوپی به گلوتارالدهید آلرژی پیدا کنند (آبریزش از بینی و چشم، قرمزی چشم، حساسیت پوستی، آسم، سرفه و خون دماغ) که در این صورت تنها جایگزین منساب محلول Dettax است که نوعی ترکیب چهار ظرفیتی آمونیوم محسوب می شود.
طول مدت ضدعفونی پیشنهاد شده ۴۵ دقیقه می باشد . بررسی ها نشان داده است در صورت شستشو و تمیز نمودن فیبروسکوپ قبل از ضدعفونی، ۲۰ دقیقه تماس در درجه حرارت ۲۰ درجه سانتی گراد کافی است و اکثر باکتریها و ویروس ها ظرف ۴ دقیقه اول ضدعفونی از بین می روند.
موادی مانند Dettol، دکونکس و میکروتن ۱۰% بدون آنکه عوارض گلوتارآلدهید را داشته باشند، به همان اندازه موثر هستند.
شستشو و تمیز کردن دستگاه اندوسکوپی و ضمائم قبل از ضدعفونی:
تمیز کردن فیبرسکوپ و ضمائم آن اهمیت فوق العاده زیادی در موفقیت ضدعفونی دارد و باید همواره تلاش و تاکید شود که این اقدام به طور دقیق و کامل و همیشه قبل از ضدعفونی انجام شود.
توصیه می شود فقط از دستگاه هایی افتاده شود که به طور کامل قابل فرو رفتن در آب هستند و می توان کلیه مجاری و حفرات آنها را به دقت شستشو داد. استفاده از دستگاههای قدیمی و غیر قابل شستشو مثل مدلهای قدیمی (دستگاههای مدل D4,D3,D2,D1 کارخانه المپوس) در خیلی از کشورها ممنوع شده است. به همین دلیل به کلیه واحدهایی که هنوز از این نوع دستگاهها استفاده می کنند توصیه می شود این اندوسکوپها را با دستگاههای جدید قابل شستشو تعویض نمایند.
I: ضدعفونی دستگاههای جدید و قابل شستشو:
لازم است قبل از شروع کار روزانه و همچنین پس از پایان هر اندوسکوپی اقدامات زیر به عمل آید:
۱٫ دستگاه با دقت و به طور کامل با آب ولرم و محلول شوینده مناسب تمیز گردد و شستشو داده شود، به گونه ای که هیچگونه ترشح یا ماده زاید روی آن باقی نماند. به این منظور استفاده از یک وسیله مناسب برس دار(Brush) مثل مسواک نرم مفید است.
کلیه مجاری اندوسکوپی باید چند بار با برس (که خود این برس باید قبلاً به دقت تمیز و ضدعفونی شده باشد) در تمام طول تمیز شده، پوشش موجود در انتهای ( DistalProtective hood) آندوسکوپ برداشته شده و نوک اندوسکوپ با دقت و آرامی به طور کامل تمیز گردد. باید آب همراه با محلول شوینده چند بار داخل کلیه مجاری اندوسکوپی تزریق شده و شستشو انجام گردد. حتی موقعی که قرار است برای ضدعفونی از ماشین اتوماتیک استفاده شود باید قبل از قرار دادن دستگاه در داخل ماشین این اقدامات صورت پذیرد.
۲٫ دستگاه اندوسکوپ سپس باید از منبع نور جدا و به طور کامل در محلول گلوتارالدهید فعال ۲% فرو برده شود و حداقل ۲۰ دقیقه در این وضعیت قرار گیرد. در این مدت باید محلول ضدعفونی مجدداً به داخل مجرای اندوسکوپ تزریق شود. در صورت وجود ماشین اتوماتیک، این مرحله با قرار دادن دستگاه در ماشین اتوماتیک انجام می شود.
۳٫ سپس دستگاه از محلول ضدعفونی خارج و مجدداً با آب شستشو شده و خشک گردد و پوشش انتهایی و دریچه مجراها نصب و آماده استفاده مجدد شود. در صورتی که پس از ضدعفونی بیمار دیگری نباشد دستگاه در محل مخصوص خود آویزان شده (نباید در چمدان مخصوص نگهداری شود) و روز بعد، قبل از شروع آندوسکوپی یک بار دیگر اقدامات ۱ تا ۳ انجام گیرد.
۴٫ در مورد دستگاهها RECP مجرای بالا برنده (Elvator channel) باید به صورت اختصاصی تمیز و ضدعفونی شود و با الکل ۷۰% نیز به صورت مکرر ضدعفونی گردد.
به منظور دقت هر چه بیشتر، لازم است به تعداد کافی (با توجه به تعداد بیماران در هر روز) دستگاههای اندوسکوپی و به خصوص ضمائم آن (چون فورسپس بیوپسی، ظرف آب، محافظ دندان) موجود باشد تا در حالی که یک دستگاه در حال ضدعفونی است با دستگاه دیگر بتوان کار کرد. به علت عجله در انجام اندوسکوپی به خصوص هنگامی که در برنامه روزانه تعداد بیماران زیاد باشد ممکن است کار ضدعفونی ناقص انجام شود.
II: ضدعفونی فیبراندوسکوپ های مدل قدیمی و غیر قابل فروبردن در زیر آب:
توصیه می شود این دستگاه ها با دستگاه های جدید تعویض گردند چون با وجود رعایت دستورات زیر احتمال انتقال عفونت توسط این دستگاهها وجود دارد:
۱- مشابه دستورالعمل مندرج در بند ۱- I اقدام شود.
۲- در حالی که هنوز دستگاه به منبع نور وصل است قسمت Shaft و نوک اندوسکوپ در محل ضدعفونی گلوتارالدهید ۲% برای مدت حداقل ۲۰ دقیقه گذاشته شده و قسمت کنترل و دسته اندوسکوپ با پنبه و یا گاز آغشته به الکل ۷۰% تمیز گردد. مجرای اندوسکوپ مشابه آنچه در قسمت قبل شرح داده شد تمیز شود.
III: ضدعفونی و استریل کردن ضمائم
(Endoscopic Accessories) دستگاه اندوسکوپی:
کلیه ضمائم از جمله فورسپس های مختلف بیوپسی، برس (Brush)، سوزن های تزریق، اسفنکترتوم پاپیلوتم، ظرف محتوی آب و وسیله محافظ دندان (Mouth Gurad باید در شروع کار و پس از هر بار مصرف به صورت زیر تمیز و ضدعفونی و استریل شوند:
۱- با آب و محلول شوینده مناسب به طور کامل و به دقت تمیز و شستشو داده شده و کلیه ترشحات روی آنها پاک شود.
۲- به وسیله مسواک و یا Brush چند بار تمیز و مجدداً با آب پاک شوند.
۳- آب همراه با محلول شوینده چند بار از مجاری و حفرات آنها با فشار تزریق شود.
۴-در صورت امکان در دستگاه مخصوص تمیز کننده اولتراسوند برای مدت کافی گذاشته و نگهداری شوند و پس از آن بیرون آورده شده و مجدداً شستشو با آب صورت گیرد.
۵- مرحله ضدعفونی کامل با نگهداری در محلول ۲% گلوتارالدهید فعال برای مدت ۲۰ دقیقه، در حالی که تمام مجاری و حفرات آنها با محلول ضدعفونی در تماس است انجام گیرد.
بهتر است کلیه ضمائمی که وارد مخاط می شوند و با خون تماس می یابند به جای ضدعفونی کردن، استرلیزه شوند. برای استرلیزه کردن می توان از دستگاهها اتوکلاو ارزان قیمت و قابل حمل که در مطب هم قابل استفاده است بهره گرفت. البته در بیمارستان ها می توان از دستگاههای اتوکلاو بزرگتر استفاده نمود