علل و درمان کیست تخمدان
مخاطب این مقاله خانم‌هایی هستند که احتمالا راجع به خود یا اطرافیان‌شان اصطلاح رایج کیست تخمدان را زیاد شنیده‌اند. یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در میان خانم‌ها و حتی دخترها کیست تخمدان است. تجربه‌ی دردناک و شایع بسیاری از خانم‌ها، کیست تخمدان است. از آن جا که شاید شما هم دغدغه‌ی این عارضه را داشته باشید، این بار باهم به بررسی علائم کیست تخمدان و درمان آن خواهیم پرداخت. اگر شما هم تجربه‌ی درد آزاردهنده در ناحیه ی لگن و شکم تجربه کرده‌اید احتمالا موضوع این مقاله به کارتان بیاید. با برانکارد همراه باشید.
آنچه که در این مقاله خواهید خواند:
⇐ کیست تخمدان چیست؟
⇐ علائم کیست تخمدان چیست؟
⇐ انواع کیست تخمدان چیست؟
⇐ راههای خانگی درمان کیست تخمدان چیست؟
⇐ چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
کیست تخمدان چیست؟
بعضی‌ها اصلا نمی دانند کیست تخمدان چیست و چرا ایجاد می‌شود، اما تا اسمش را می‌شنوند، به ناباروری و نازایی فکر می‌کنند. عده‌ی دیگری هم تصور می‌کنند کیست‌های تخمدانی یعنی همان سرطان تخمدان و برای همین، از تصور داشتن کیست تخمدان به وحشت می‌افتند.
کیست تخمدان یکی از رایج‌ترین کیست‌هایی است که در تخمدان در سنین میان 22 تا 45 سال، که اغلب هم خوش‌خیم بوده رخ می‌دهد. کیست‌های تخمدان، کیسه‌های کوچک حاوی مایع هستند که داخل یا روی تخمدان خانم‌ها به وجود می‌آیند. تخمدان‌ها دو غده‌ی تخم‌مرغی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار گرفته‌اند و از طریق لوله‌ای به نام فالوپ به هم متصل هستند. پروژسترون و استروژن که از هورمون‌های تنظیم چرخه‌ی قائدگی زنان است، توسط تخمدان‌ها تنظیم می‌شود. کیست‌هایی که در داخل تخمدان بوجود می‌آید معمولا ممکن است علائمی نداشته باشند اما برخی از آنها بسیار دردناک بوده و در قائدگی زنان اثر می‌گذارد.
از دست ندهید: آیا شما هم از قاعدگی دردناک رنج می‌برید؟
علائم کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان انواع مختلفی دارد که هرکدام علائم بروز خود را دارد. ممکن است دیده باشید عده‌ای با درد شدید در ناحیه لگن و شکم و روده روبرو می‌شوند. برخی دچار اختلالات قائدگی می شوند و عده‌ای هم تا زمانی که ازدواج نکرده و اقدام به بارداری نکنند ممکن است از کیست خود باخبر نشوند. لکه‌بینی و درد شدید در زمان قائدگی نیز از نشانه‌های دیگر آن است. دردهایی که در اثر کیست تخمدان رخ می‌دهد معمولا به علت پارگی کیست، بزرگ شدن و کشش آن، خونریزی یا پیچ خوردگی کیست که به آن تورشن می گویند، ایجاد می‌شود.
در عده‌ای از زنان مبتلا به کیست تخمدان حجیم؛ این عارضه به صورت تکرر ادرار و عدم کنترل ادرار، مشکلات تخلیه مثانه و حرکات دردناک روده نشان داده می‌شود. گاهی اوقات پارگی کیست تخمدان باعث درد و خونریزی شدید می‌شود و این درد به شکل ناگهانی و یکباره در بدن بروز می‌کند. این دردها معمولا خود را در هنگام فعالیت‌های جسمانی شدید و ورزش‌کردن یا آمیزش جنسی نشان می‌دهند.
در بیماری تخمدان پلی کیستیک، کیست‌ها به صورت رشد موهای زائد، آکنه، ریزش مو از نوع مردانه در خانم‌ها خود را نشان می‌دهد.
انواع کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان انواع مختلفی دارد که در اینجا برانکارد برخی از آن را شرح داده است:
1. کیست فولیکولی
شایع‌ترین کیست در تخمدان مربط به کیست‌های فولیکولی می‌باشد و در اثر رشد و بزرگ‌شدن یک فولیکول ایجاد می‌شود. فولیکول کیسه‌ای حاوی مایع و در‌بردارنده تخمک است. کیست فولیکولی وقتی به‌وجود می‌آید که فولیکول در زمان چرخه‌ی قاعدگی از اندازه طبیعی‌اش بزرگتر شده و اجازه‌ی خروج تخمک را نمی‌دهد. این نوع از کیست تخمدان معمولا به‌طور خودکار درمان می‌شود و گاهی اوقات در کیسه‌های ایجاد شده، خون نشتی به تخمک هم دیده می‌شود.
۲. کیست جسم زرد
جسم زرد یک غده‌ای کوچک و موقتی بوده که پس از رها‌شدن تخمک از تخمدان، در تخمک تشکیل می‌شود. وظیفه‌ی جسم زرد تولید هورمون پروژسترون است که در آماده‌کردن پوشش درونی رحم یا همان آندومتر برای لانه‌گزینی تخمک بارور‌شده نقش بسزایی دارد. تولید بیش از حد مایعی قهوه‌ای رنگ، منجر به انباشته‌شدن فضای داخلی فولیکول و بزرگ‌شدن غیر عادی آن می‌شود. عامل کیست، جسم زرد است. کیست جسم زرد با سونوگرافی قابل تشخیص است و در بیشتر مواقع خود‌به‌خود پس از مدتی کوچک می‌شود و از بین می‌رود.
۳. کیست شکلاتی
بافت‌های طبیعی لایه داخلی رحم یا آندومتر در این نوع از کیست در سایر قسمت‌های بدن رشد می‌کنند. این اختلال به‌طور شایع تخمدان‌ها، روده‌ی بزرگ و لگن را درگیر می‌کند. انتشار بافت آندومتر به خارج از ناحیه‌ی لگن و چسبندگی احشا و ارگان‌ها از نتایج این کیست است. محتویات کیسه‌های کیستی در این نوع، به رنگ قهوه‌ای و قرمز است و به همین خاطر به آن کیست شکلاتی می‌گویند.
۴. سندروم تخمدان پلی کیستیک
PCOS یا سندروم تخمدان کیست‌ساز، نتیجه‌ی اختلالات هورمونی و علت اصلی ناباروری در زنان است. در واقع وجود چند کیست کوچک در تخمدان‌ها موجب ایجاد این سندروم می‌شود.
۵. کیست درموئید
کیست درموئید یا کیست مویی در حقیقت یک تومور خوش‌خیم است که حاوی مو، خون، چربی، ناخن، استخوان، غضروف یا بافت‌های تیروئیدی است. نوع کیست مویی تخمدان در سن تولید مثل در زن‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها روی یک یا هر دو تخمدان ایجاد می‌شوند و معمولا علامتی ندارند. اگر این کیست‌ها بزرگ شوند، باعث چرخش تخمدان و اختلال در جریان خون می‌شوند.
۶. آبسه‌ی لوله تخمدان
آبسه‌ی لوله تخمدان یعنی آبسه‌ای که لوله‌ی رحمی و تخمدان را درگیر می‌کند. در موارد حاد، کیست‌ها درون یا روی لوله‌های تخمدان را پر می‌کنند و حتما باید پیگیری و درمان شوند.
راههای درمان کیست تخمدان چیست؟
در صورتی که کیست، بزرگ نباشد و یا به سرعت در حال رشد نباشد، پزشک پیشنهاد می‌کند منتظر بمانید تا شاید خود کیست بدون درمان بیفتد از بین برود. پزشک پس از ماه‌ها انجام آزمایش و سونوگرافی به این نتیجه می‌رسد که کیست درمان می‌شود یا بزرگتر نمی‌شود. درمان‌های خانگی ممکن است کیست را از بین نبرد اما می‌تواند باعث کنترل درد شود. بسیاری از خانم‌ها در اثر کیست، ممکن است دردهای زیادی را تجربه کنند. این روش‌ها کمک می‌کند که دردها را کنترل و کمتر کنند.
برخی از موثرترین روش‌ها عبارتند از:
داروها ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs):
برخی مسکن‌ها مانند ایبوپروفن می‌تواند در تسکین دردهای شدید ناشی از کیست تخمدان موثر واقع شود. البته باید پیش از مصرف این مسکن‌ها با پزشک خود مشورت کنید چرا که ممکن است سبب بروز عوارض ناخوشایندتر دیگری شود.
ماساژ
گاهی علت درد ناشی از کیست تخمدان می‌تواند انقباض عضله‌های اطراف آن باشد. درنتیجه ماساژ ناحیه‌ی پشت، نشیمنگاهی، معده و ران پاها می‌تواند تا حدی درد را تسکین دهد.
تمرین‌های کششی
مقصود ما از این قسمت این نیست زمانیکه از شدت درد در اثر کیست تخمدان به خود می پیچید شروع به ورزش و بالا پایین پریدن کنید. در این قسمت شما می‌توانید با انجام ورزش‌های کششی ساده از درد خود کم کنید. تمرین انجام ورزش‌های کششی سبب کاهش فشار و تنش عضلات شده و به این ترتیب موجب کاهش درد می‌شود. برخی خانم‌ها ورزش‌هایی مانند یوگا، پیاده‌روی و ورزش‌های آرام را ترجیح می‌دهند در حالیکه برخی به ورزش‌هایی شدیدتر مانند دوییدن تحرکات بیشتر علاقه دارند. در هر حالت انجام ورزش‌های کششی و استقامتی موجب می‌شود عضلات شما نسبت به درد کمتر آسیب‌پذیر شوند.
گرما
گرما باعث افزایش جریان خون شده و از این طریق درد را کاهش می‌دهد. می‌توانید از یک حوله‌ی گرم استفاده کنید. کیسه‌های آب گرم کاوردار نیز گزینه‌ی مناسبی برای این کار هستند. در ناحیه‌ی زیر شکم و کمر که احساس درد می‌کنید می‌توانید پک آب گرم قرار دهید. البته در نظر داشته باشید که به حدی گرم نباشد که پوست‌تان را بسوزاند.
یوگا و ریلکسیشن
استرس و اضطراب می‌تواند شدت هر دردی را بیشتر کند. ورزش‌هایی مانند یوگا، همچنین مراقبه و مدیتیشن می‌تواند درد را کاهش داده و در دراز مدت به سلامت فرد منجر شود.
تنس(TENS)
تحریک عصبی عضلانی زیر پوستی که به دستگاه تنس معروف است، با فرستادن سیگنال‌های الکتریکی موجب تحریک نورون‌های عصبی شده و از این طریق می تواند واکنش بدن نسبت به درد را تغییر دهد. استفاده‌ی این دستگاه می‌تواند هم بر درد قائدگی و هم بر درد کیست تخمدان موثر واقع شود.
کاهش وزن
اگر خانمی مبتلا به کیست تخمدان هستید و از طرفی دچار اضافه وزن هستید، کاهش وزن در شما می‌تواند باعث بهبود فعالیت هورمون‌ها و جلوگیری از تولید کیست‌های اضافی شود. بنابراین صبوری به خرج دهید و با روشی صحیح به فکر کاهش وزن خود باشید.
تغییر در رژیم غذایی
بسیاری از خانم‌های مبتلا به کیست تخمدان، بدن‌شان نسبت به تولید انسولین مقاوم بوده که این می‌تواند منجر به دیابت شود و به مشکلات بارداری منجر شود. غذاهای بسیاری وجود دارند که می‌تواند برای افراد مبتلا به کیست تخمدان موثر باشد اما بهتر است حتما در این مورد از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید. برای مثال استفاده زیاد مبتلایان به کیست تخمدان از شکر، ماکارانی و برنج می‌تواند تاثیر منفی بر سلامتی این افراد بگذارد. در این حالت پزشک با یک آزمایش خون می‌تواند تشخیص دهد که فرد در معرض ابتلا به دیابت بوده یا خیر، سپس رژیم غذایی مخصوص به فرد دهد.
از دست ندهید: لاپاروسکوپی؛ جایگزینی برای عمل جراحی باز
دیگر راههای درمان کیست تخمدان
- قرص های تنظیم کننده هورمون
- متفورمین جهت کنترل انسولین در خانم های مبتلا به سندروم تخمدان
- جراحی
- برداشتن تخمدان، در صورت آسیب بیش از حد در این نقطه
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
فقط پزشک می‌تواند کیست تخمدان را تشخیص دهد و مطمئن بودن درمان آن را در خانه تعیین کند. زنانی که فکر می‌کنند ممکن است کیست تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشند باید به متخصص زنان مراجعه کنند. آنها در مورد سابقه پزشکی زنانه از وی می‌پرسند و ممکن است یک آزمایش خون یا سونوگرافی را انجام دهند.
در مواردی نادر، کیست تخمدان ممکن است یک مورد اورژانسی باشد. یک کیست پاره شده می‌تواند باعث درد شدید و غیر قابل تحمل و خونریزی شدید شود. یک زن مبتلا به پارگی کیست همچنین ممکن است دچار سرگیجه، تهوع یا استفراغ همراه با درد لگن شود. اگر این امر رخ داد، باید به پزشک مراجعه کنند.
چشم اندازی از زاویه بهتر
کیست تخمدان عارضه‌ای حل شدنی است. این بیماری را می‌توان با درمان‌های پزشکی و خانگی به راحتی کنترل کرد. درنتیجه اگر شما یا اطرافیان‌تان جزو افراد مبتلا به این کیست هستید، نگران نباشید. هیچ درمان خانگی برای درمان کیست تخمدان وجود ندارد و تنها مصرف داروهای غیراستروییدی ضدالتهاب در این موارد مؤثر است. تمام توده‌های کیستی را می‌توان با جراحی یا لاپاروسکوپی از بین برد و گاهی نیز از لاپاروتمی یا همان جراحی باز شکمی کمک گرفته می‌شود. بعد از خارج‌کردن توده از بدن با انجام آزمایش‌ها، بدخیم یا خوش‌خیم بودن آنها تعیین می‌شود. برای درمان این کیست‌ها باید به متخصص زنان مراجعه کرد. ناگفته نماند که هیچ راهی برای جلوگیری از تشکیل کیست تخمدان وجود ندارد و در واقع اقداماتی پیشگیرانه برای این توده‌ها شناسایی نشده است.
منبع: گروه تحقیق و توسعه برانکارد