شب ادراری بزرگسالان چیست، چه دلایلی دارد و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟ بسیاری از افراد فکر می‌کنند شب ادراری فقط برای کودکان اتفاق می‌افتد، اما این مشکل می‌تواند برای بزرگسالان نیز رخ دهد. ممکن است از اینکه صبح از خواب بیدار شوید و ببینید که ملافه‌تان را خیس کرده‌اید خجالت بکشید، اما این مشکل تقصیر شما نیست. ممکن است به‌دلیل یک مشکل پزشکی، عوارض جانبی یک دارو یا مشکلی که در مثانه‌تان ایجاد شده، چنین اتفاقی برای‌تان رخ دهد. بااین‌حال نباید نگران نباشید، راه‌های زیادی برای حل کردن این مشکل وجود دارد.
شب ادراری چیست؟
در اصطلاح پزشکی به ناتوانى در کنترل ادرار، خصوصا در شب را شب ادرارى مى گویند. به شب ادرارى گاها بى اختیارى ادرارى نیز گفته مى شود.
در حقیقت، شب ادرارى یک نوع بى اختیارى ادرارى است که در شب و در هنگام خواب براى فردى که به سنى رسیده است که توانایى کنترل ادرار خود را دارد، اتفاق مى افتد (بى اختیارى ادرارى که در طول روز اتفاق می افتد به عنوان بى اختیارى ادراری روزانه شناخته می شود.)
اغلب فکر مى کنیم که شب ادرارى مخصوص کودکان است. ولى این اتفاق براى ١ تا ٢ نوجوان از هر ١٠٠ نوجوان نیز اتفاق مى افتد.
انواع شب ادراری
شب ادرارى دو نوع است:
1- شب ادرارى اولیه
فردى که شب ادراری اولیه دارد، از زمان کودکی دچار این عارضه بوده است. این نوع شب ادرارى رایج ترین نوع شب ادراری است.
2- شب ادرارى ثانویه
شب ادراری ثانویه وضعیتی است که در آن فرد یاد گرفته است که ادرار خود را کنترل کند و بعد دچار شب ادرارى شده است که حداقل ۶ ماه تا چندین سال ادامه داشته است.
مثانه یک نگهدارنده یا نوعى ظرف نگهدارى ماهیچه ای براى ادرار است. این ماهیچه به محض ورود ادرار منبسط مى شود (هنگامى که ادرار وارد مثانه مى شود، مثانه بزرگ تر مى شود) و به محض ادرار کردن دوبار منقبض مى شود (یعنى براى خارج کردن ادرار، مثانه منقبض مى شود).
در فردی که دارای کنترل مثانه طبیعی است:
– اعصاب موجود در دیواره مثانه در هنگام پر شدن مثانه، پیامی را به مغز ارسال می کنند.
– سپس مغز پیامی را به مثانه می فرستد تا از تخلیه اتوماتیک آن جلوگیری کند تا زمانی که فرد آماده رفتن به سرویس بهداشتى شود.
اما افراد مبتلا به شب ادراری مشکلی دارند که باعث می شود آنها در طول شب به طور غیر ارادى در خواب ادرار کنند.
علت‌شب ادراری بزرگسالان
اگر در بزرگسالی دچار شب‌ادراری شده‌اید، با پزشک‌تان مشورت کنید. ممکن است از پزشک‌تان بشنوید که مشکل‌تان شب ادارای (این نامی است که پزشکان برای این وضعیت انتخاب کرده‌اند) است. این مشکل ممکن است به‌خاطر دلایل زیر برای‌تان ایجاد شده باشد:
۱. کلیه‌هایتان بیشتر از حالت عادی ادرار تولید می‌کنند
هورمونی به نام ADH وجود دارد که به کلیه‌ها فرمان می‌دهد که ادرار کمتری تولید کنند و به‌طور طبیعی در شب، میزان کمتری از این هورمون ترشح می‌شود. هنگامی که با مشکل شب ادراری مواجه می‌شوید، احتمالا مقدار کافی از این هورمون در بدن‌تان تولید نمی‌شود یا کلیه‌هایتان به‌درستی به آن پاسخ نمی‌دهند.
نوع خاصی از دیابت که به آن دیابت بی‌مزه گفته می‌شود نیز می‌تواند روی سطح ترشح ADH تأثیر بگذارد و باعث شود ادرار بیشتری تولید کنید.
۲. مثانه‌تان نمی‌تواند مقدار کافی ادرار در خود نگه دارد
هنگامی که فضای کافی برای نگه داشتن ادرار وجود نداشته باشد طبیعی است که مقداری از آن نشت کند.
۳. مثانهٔ بیش‌فعال (OAB)
هنگامی که آمادهٔ ادرار کردن می‌شوید، ماهیچه‌های مثانه‌تان به‌صورت طبیعی منقبض می‌شود. در حالت مثانهٔ بیش‌فعال این ماهیچه‌ها بیش‌ازحد معمول یا در مواقع نادرست منقبض می‌شوند.
۴. بعضی دارو‌ها
برخی از دارو‌هایی که مصرف می‌کنید ممکن است باعث تحریک مثانه‌تان شوند. برای مثال انواع قرص خواب‌آور یا ضدروان‌پریشی مانند:
- کلوزاپین
- ریسپریدون
همچنین شب ادراری‌تان ممکن است به‌خاطر وضعیتی باشد که توانایی بدن‌تان را در ذخیره کردن و نگه‌داری ادرار تحت‌تأثیر قرار داده است. برای مثال سرطان مثانه و سرطان پروستات می‌توانند باعث ایجاد چنین مشکلی شوند. همچنین برخی از بیماری‌های مربوط به مغز و ستون فقرات مانند تشنج، اسکلروز چندگانه یا بیماری پارکینسون می‌توانند علت شب ادراری باشند.
برخی از علت‌های ممکن دیگر عبارت‌اند از:
- انسداد مجرای پیشاب (لوله‌ای که ادرار را از مثانه خارج می‌کند)؛
- یبوست؛
- آپنه خواب؛
- افتادگی لگن؛
- اشکال در ساختار مثانه یا دیگر اندام مربوط به ادرار؛
- بزرگ شدن پروستات؛
- سنگ یا عفونت در دستگاه ادرار.
چگونه می‌توان شب ادراری را تشخیص داد؟
پزشک‌تان آزمایش‌هایی انجام خواهد داد و از وضعیت جسمانی و سابقهٔ سلامتی‌تان سؤال‌هایی می‌کند. بهتر است اتفاقات و عوارض را در یک دفتر یادداشت کنید تا به‌راحتی بتوانید به پرسش‌های او پاسخ بدهید. در این دفتر، موارد زیر را یادداشت کنید:
- هر چند وقت یک‌بار و چه زمان‌هایی شب ادراری اتفاق می‌افتد؟
- چه مقدار ادرار از بدن‌تان خارج می‌شود (کم یا زیاد)؟
- قبل از خواب چه چیزی و به چه مقداری می‌نوشید؟
- هر نشانهٔ دیگری که داشته‌اید.
پزشک‌تان برای تشخیص مشکل‌تان، انجام آزمایش‌های زیر را تجویز خواهد کرد:
۱. تجزیهٔ شیمیایی ادرار
برای انجام این کار یک نمونه از ادرارتان را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا عفونت یا مشکلات دیگری در دستگاه ادرار وجود دارد یا خیر. اندام دستگاه ادرار عبارت‌اند از کلیه‌ها، میزنای، مثانه و مجرای پیشاب.
۲. کشت میکروب در ادرار
در این روش، پزشک یک نمونهٔ کوچک از ادرارتان را به آزمایشگاه می‌فرستد تا در آنجا در ظرف‌های مخصوص که حاوی مواد مغذی هستند گذاشته شود. پزشک با انجام این آزمایش دنبال باکتری یا میکروب در ادرارتان می‌گردد. این کار به تشخیص عفونت در دستگاه ادرار کمک می‌کند.
۳. سنجش جریان ادرار
در این روش، درون یک قیف مخصوص ادرار می‌کنید تا میزان ادراری که در هر بار از بدن‌تان خارج می‌شود، اندازهگیری شود.
۴. اندازهگیری ادارار باقی‌مانده در مثانه
این آزمایش مشخص می‌کند که پس از ادرار کردن چه مقدار ادرار در مثانه‌تان باقی مانده است.
راه‌های درمان شب ادراری بزرگسالان چیست و چطور می‌توانید با آن مقابله کنید؟
ممکن است پزشک‌تان به شما توصیه کند که درمان را با تغییر برخی از عادت‌های روازنه و شبانه‌تان آغاز کنید:
۱. سعی کنید به شکلی منظم ادرار کنید
در طول روز و شب، ساعت‌های مشخصی برای دستشویی رفتن داشته باشید. کم‌کم زمان بین دفعات رفتن به دستشویی را افزایش دهید؛ برای مثال هر دفعه ۱۵ دقیقه به فاصله بین دستشویی رفتن خود اضافه کنید. با انجام این کار مثانه شما یاد می‌گیرد که ادرار بیشتری را در خود نگه دارد.
۲. قبل از رفتن به رختخواب چیزی ننوشید
به این ترتیب بدن‌تان ادرار زیادی تولید نمی‌کند. از خوردن نوشیدنی‌های دارای کافئین و الکل خودداری کنید؛ چراکه باعث تحریک مثانه می‌شوند.
۳. از زنگ ساعت استفاده کنید
ساعت‌تان را برای بیدار شدن از خواب در شب تنظیم کنید و به دستشویی بروید.
۴. از یک هشدار دهنده شب ادراری استفاده کنید
این وسیله را به لباس زیر یا روکش تشک‌تان متصل کنید تا به‌محض اینکه شب ادراری‌تان آغاز شد به شما خبر بدهد.
۵. مصرف دارو
داروهای زیادی وجود دارد که به درمان شب ادراری کمک می‌کنند. دسموپرسین مقدار ادراری را که کلیه‌ها تولید می‌کنند، کاهش می‌دهد.
داروهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توانند بیش‌فعال بودن ماهیچه‌های مثانه را کنترل کنند، برای مثال ممکن است پزشک‌تان مصرف یکی از داروهای زیر را به شما پیشنهاد کند:
- داریفناسین؛
- ایمیپرامین؛
- اکسی بوتینین؛
- تولترودین؛
- تروسپیوم کلرید؛
- فروستودین؛
- سولیفناسین.
اگر مصرف دارو یا سایر درمان‌ها مؤثر نبود، ممکن است پزشک‌تان یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:
۶. بزرگ کردن مثانه
با این روش طی یک عمل جراحی، حجم مثانه افزایش داده می‌شود تا بتواند مقدار ادرار بیشتری در خود نگه دارد.
۷. تحریک عصبی لگن
این روش به درمان مثانهٔ بیش‌فعال کمک می‌کند. برای انجام این کار پزشک‌تان یک دستگاه کوچک درون بدن‌تان قرار می‌دهد که سیگنال‌هایی به اعصاب پایین کمر می‌فرستد و به کنترل جریان ادرار کمک می‌کند.
برداشتن بخشی از مثانه. این عمل جراحی اصلی برای درمان مثانهٔ بیش‌فعال است. در این جراحی بخشی یا همهٔ ماهیچه‌ای که اطراف مثانه قرار گرفته، برداشته می‌شود تا جلوی ادرارهای بی‌موقع گرفته شود.
توصیه‌هایی برای کنار آمدن با شب ادراری
تا زمانی که بتوانید شب ادراری را به‌طور کامل تحت کنترل خود بگیرید، از روش‌های زیر برای مدیریت این شرایط استفاده کنید:
- یک روکش ضدآب روی تشک‌تان پهن کنید تا مانع خیس شدن آن شوید.
- قبل از خواب از پوشک‌های مخصوص بزرگسالان استفاده کنید.
- از شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های مخصوص پوست برای جلوگیری از حساسیت پوست در برابر ادرار استفاده کنید.
اگر یکی از این درمان‌ها را استفاده کردید و مؤثر نبود، دوباره نزد پزشک‌تان بروید. گاهی وقت‌ها لازم است چند روش مختلف را امتحان کنید تا به راه‌حل مناسب برای شب ادراری دست پیدا کنید.