تعریف دیابت:
دیابت بر اثر قطع تولید انسولین و یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود می آید. انسولین هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته و… را در بدن به انرژی تبدیل می نماید. تاکنون علت بروز این بیماری کشف نشده است ولی گمان می رود که زمینه مساعد ژنتیکی و عوامل محیطی همچون چاقی و بی تحرکی در ابتلا به این بیماری نقش موثری داشته باشد.
تعریف پرستار دیابت:
تعداد زيادي از بيماران ديابتي، تصور مي کنند که مراقبت و آموزش را بايستي صرفا از پزشک خود دريافت کنند؛ حال آن که مجامع جهاني در طي 25 سال اخير به نقش پرسنل بهداشتي غيرپزشک در اين زمينه بيشتر پرداخته اند؛ به طوري که امروزه به توافق رسيده اند که پرستاران بايد نقش موثرتري در درمان و مراقبت از ديابت و عوارض آن بازي کنند. بر اساس نتايج مطالعات کارآزمايي باليني و مشاهده اي، پرستاران مي توانند مراقبت را با کيفيت مطلوب و صرف هزينه کمتر ارايه نمايند.
وظایف رفتاری پرستار دیابت:
- با مددجو و خانواده با رعایت کرامت انسانی ارتباط موثر برقرار نماید.
- وضعیت سلامت مددجو و خانواده را به طور کامل بررسی نماید.
- آحاد جامعه و افراد در معرض خطر را شناسایی و غربالگری نماید.
- مشکلات مددجو و خانواده را به درستی اولویت بندی نماید.
- تشخیص پرستاری مرتبط با مشکلات مددجو و خانواده وی را اجرا نماید.
- مراقبتهای پرستاری را بر اساس تشخیص های پرستاری طراحی نماید.
- اقدامات پرستاری را مبتنی بر شواهد اجرا نماید.
- پروسیجرهای مورد نظر بر اساس لاگ بوک را به درستی انجام دهد.
- اقدامات انجام شده را ارزیابی و ثبت اصولی نماید.
- مطابق با شرح وظایف پرستار تخصصی دیابت انجام وظیفه نماید.
- طرح آموزش به مددجو و خانواده وی را برنامه ریزی و اجرا نماید.
- رفتارهای سبک زندگی سالم را به مددجو و خانواده آموزش دهد.
- مددجو را به مراجع ذیربط ارجاع نماید.
وظایف اصلی پرستار دیابت:
1-آموزش به بیمار و خانواده (زندگی با دیابت):
- آشنایی با اصول و تکنولوزی آموزشی و روشهای نوین آموزش و یادگیری در گروه های سنی مختلف
- توصیف متابولیسم طبیعی گلوکز آشنایی با پایش قند خون آشنایی با عوارض دیابت و روشهای پیشگیری نقش تغذیه و ورزش
2-درمان و مراقبت مبتنی بر فرایند پرستاری:
- بررسی وضعیت سلامت مددجو بر اساس فرآیند پرستاری
- طراحی پرستاری در مشکلات حاد و مزمن مددجویان دیابتیک
- مراقبت های پرستاری در درمان های رایج و نوین
3-آموزش روش های برطرف کردن اختلالات خواب:
- توضیح در خصوص مشکل قطعی تنفس حین خواب در افراد چاق
- توضیح عوارض خروپف در ایجاد مشکلات ثانویه
- توضیح در خصوص تاثیر این عوامل در کیفیت خواب و مشکلات ناشی از آن در محل کار، رانندگی و..
- تشریح راه های تشخیص اختلالات خواب و بررسی راه های درمان آن ها
- بررسی عوامل غذایی بر ایجاد اختلالات خواب
- بررسی مطالعات موجود در این مورد
4-اخلاقیات و نحوه آموزش و ارتباط با فرد دیابتی:
ارائه جدیدترین روش های برقراری ارتباط و آموزش افراد دیابتی:
- توضیح در خصوص نحوه ی برقراری ارتباط با افراد دیابتی
- توضیح در خصوص روش های موثر آموزش و نحوه ی تاثیر آن
- توضیح در خصوص روش های پایبند کردن افراد دیابتی به درمان
5-آموزش دیابت و سلامت جنسی:
- توضیح در خصوص پاسخ های جنسی طبیعی افراد
- توضیح در خصوص تاثیر تغییرات مکرر قند خون بر پاسخ های جنسی مرد و زن
- آموزش شریک جنسی فرد، جهت آمادگی برای تغییرات احتمالی در ویژگی های جنسی فرد دیابتی
- ارائه توصیه های مناسب برای پیشگیری از مشکلات جنسی
6-درمان های مکمل (سنتی):
- توضیح در خصوص انواع درمان های سنتی موجود در محدوده زندگی فرد
- توضیح در خصوص تاثیر این درمان ها در کنترل دیابت
- تشریح میزان تاثیر اینگونه درمان ها و میزان خطر آن ها
- ارائه توصیه های مناسب به افرادی که از این داروها استفاده می کنند
7-جامعه شناسی و پیشگیری:
- توضیح در خصوص سطح اطلاعات جامعه در مورد دیابت
- شناسایی منابع و اولویت های مرتبط با دیابت در جامعه
- توضیح روش های مداخله ای متنوع برای شناخت بیشتر دیابت مانند غربالگری، برنامه های آموزشی، مشاوره، مدارس، صدا و سیما و…
8-آموزش دیابت در افراد سالمند:
- توضیح نحوه ی آموزش افراد سالمند
- آموزش تفاوت های درمانی افراد دیابتی سالمند
- آموزش تغذیه مخصوص این سنین
- آموزش ورزش های مناسب و راه های افزایش فعالیت در این دوران
- توضیح نحوه ی عملکرد در شرایط خاص و اضطراری
9-آموزش دیابت بارداری:
- تشریح یک برنامه ی کنترل قند در دیابت بارداری شامل تغذیه، ورزش و..
- آموزش زمان مراجعه به پزشک و طراحی برنامه کنترل دیابت
- توضیح اهمیت ارتباط با اعضای تیم درمان و تست منظم قند خون
- توضیح نیاز به پیگیری وضعیت بارداری پس از زایمان
- توضیح احتمال بروز چاقی در کودک و بروز دیابت در مادر پس از زایمان
- اهمیت داشتن برنامه ی غذایی، ورزشی، کنترل وزن و پرهیز از عوامل خطر مثل سیگار، فشار و چربی
- تشریح وضعیت مادر برای بارداری های بعدی
10-آموزش دیابت به کودکان و نوجوانان:
- تشخیص اینکه کودکان ونوجوانان دارای نیازهای متفاوتی بوده و در طول زمان این نیازها تغییر می کنند.
- تشریح عوامل موثر بر مدیریت دیابت: انسولین درمانی، مدیریت تغذیه، کنترل قند خون، خود مراقبتی، و عوامل روانشناختی مرتبط با آن
- تتوضیح در خصوص مهارت های مورد نیاز فرد در مورد محل، تکنیک تزریق، کنترل منظم قند خون،.. – توضیح نیاز مداوم به ارزیابی رشد قد و وزن طبق چارت رشد
- توضیح در خصوص افت قند در کودکان و نحوه ی مدیریت آن در شرایط و مکان های مختلف
- توضیح نحوه ی تنظیم کربوهیدرات و انسولین با ورزش
- توضیح در خصوص نقش تغذیه در پیشگیری و کنترل آن
11-آموزش تغذیه:
- استفاده از روش های مختلف برای آموزش تغذیه
- ارائه اطلاعات غذایی به افراد دیابتی نوع 1 و نوع 2
- ارائه اطلاعات غذایی به افراد دارای دیابت بارداری قبل و بعد از بارداری
- ارائه اطلاعات غذایی به افراد دیابتی در سنین مختلف
- ارائه اطلاعات غذایی به افراد دیابتی متناسب با مذهب و فرهنگ افراد
- ارائه اطلاعات غذایی به افراد دارای اختلالات غذایی، اختلالات چربی، بیماری سلیاک
12-پیشگیری از عوارض شایع دیابت و درمان عوارض مبتنی بر شواهد:
- بررسی و تشخیص پرستاری در شناسایی مشکلات مددجو با عوارض :
- هایپوگلایسمی، هیپرگلیسمی هیپراسمولار (HHS) و کتواسیدوز دیابتی DKA) نفروپاتی)
- نوروپاتی، چشمی، قلبی وعروقی، زخم پای دیابتی و دمانس دیابتی
13-آموزش عوارض کوتاه مدت/بلند مدت:
- راه کارهای مدیریت افت قند خون
- معاینه و بررسی مشکلات پا
- مدیریت شرایط اضطراری در منزل
- ارائه ی راهکارهای پیشگیری از زخم پای دیابت
14-انسولین درمانی:
- معرفی روش های مختلف آماده سازی و تزریق انواع انسولین ها( سرنگ، قلم، پمپ)
- توضیح روش های نگهداری انسولین در شرایط مختلف
- توضیح در خصوص راه های غلبه بر ترس مرتبط با شروع و ادامه ی انسولین
- آشنایی با نحوه مدیریت دوز انسولین
15-آموزش فعالیت بدنی:
- توضیح ورزش های هوازی، مقاومتی با ذکر مثال
- ارائه فواید ورزش منظم در افراد دیابتی نوع 1 و 2
- شناسایی و توضیح موانع شروع و ادامه ورزش در افراد
- کمک به افراد دیابتی برای شناسایی روش های ورزشی مناسب برای هر فرد
- توضیح در خصوص ورزش های مناسب برای افراد دارای قطع پا، آرتریت و محدودیت های حرکتی
17-کارورزی در عرصه: آشنایی با دستگاهها و تجهیزات مربوط به پدوگرافی، ABI، تکنولژیهای نوین و …
18-آموزش بیمار و خانواده:
- آشنایی با اصول و تکنولوزی آموزشی و روشهای نوین
- آشنایی با نحوه ی تزریق داروهای تزریقی از جمله انسولین، ویکتوزا و مصرف سایر داروها
- نحوه استفاده و نگهداری قلم های دارویی
19-مدیریت بهبود کیفیت زندگی:
- ارزیابی رفتارهای فرد در خودمراقبتی
- شناسایی موانع خودمراقبتی، شامل نگرانی های روان شناختی
- آموزش راه های آموزش و مدیریت فرد به فرد
- آماده سازی کودکان برای انتقال به دوران بزرگسالی
- آموزش به افراد برای ارتباط منظم با اعضای تیم درمان و آموزش
- شناسایی راه های ارزیابی مهارت های خودمراقبتی در افراد دیابتی
- ارتقای اعتماد به نفس افراد دیابتی و آگاهی از حقوق افراد
20-نحوه آموزش و ارتباط با فرد دیابتی:
- بکارگیری روش های موثر آموزش و ارزیابی نحوه ی تاثیر آن
- روش های پایبند کردن افراد دیابتی به درمان
پرستاری از بیماران دیابتی
مراقبت و پرستاری از بیماران دیابتی بسیار لازم و ضروری می باشد. ممکن است در صورت عدم مراقبت و عدم پرستاری از بیماران دیابتی، بیماری های دیگری به سراغ آنها آمده و زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
دیابت
قند خون یا دیابت نوعی از بیماری است که در سوخت و ساز بدن اختلال ایجاد می کند. در این نوع بیماری بدن توانایی تولید انسولین را ندارد و یا در برابر انسولین واکنش نشان می دهد. بنابراین انسولین تولید شده عملکرد طبیعی خود را از دست می دهد. انسولین وظیفه پایین آوردن قند خون توسط ساز و کارهای مختلف را دارد.
انواع دیابت
برای پرستاری از بیماران دیابتی در مرحله اول، باید نوع دیابت بیمار مشخص شود. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد: دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت حاملگی و دیابت همراه با بیماری های دیگر
دیابت نوع ۱
در این نوع دیابت سلول های لوزالمعده هیچ انسولینی تولید نمی کنند. کودکان و نوجوانان و افراد زیر ۳۰ سال، بیشترین افراد در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند. وجود اختلال در سیستم دفاعی بدن که منجر به از بین رفتن سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده می شود، ویروس های که به پانکراس صدمه می زنند و داشتن زمینه ابتلا به دیابت، از عواملی هستند که منجر به بروز دیابت نوع ۱ می شوند.
علائم ابتلا به دیابت نوع ۱
علائمی که یک پرستار باید برای پرستاری از بیمار دیابتی نوع ۱ بداند شامل موارد زیر می شود:
- کاهش وزن بدن
- خستگی
- تشنگی زیاد
- بی حوصلگی
- گرسنگی شدید
پرستاری از بیماران دیابتی
نحوه درمان دیابت نوع ۱
راه های درمان دیابت نوع ۱ شامل موارد زیر است:
- تزریق انسولین
- فعالیت بدنی ورزشی
- شرکت در کلاس های آموزشی
- استفاده از برنامه غذایی مناسب
علاوه بر این موارد، کنترل روزانه قند خون و قند ادرار حتما باید توسط پرستار صورت بگیرد.
دیابت نوع ۲
این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان شایع می باشد و به دیابت بزرگسالی معروف است. تقریبا ۹۰% دیابتی ها به این نوع دیابت مبتلا هستند. در بدن افراد مبتلا به این نوع دیابت، انسولین به اندازه کافی ترشح می شود، ولی به دلایل مختلف موثر واقع نمی شود. مقاومت به انسولین و اختلال هورمونی، عامل اصلی افزایش قند خون می باشد.
افراد مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲
علائم دیابت نوع ۲ قابل مشاهده نیست و پیشروی آن به صورت کند می باشد. به همین دلیل تشخیص آن دیرتر از سایر دیابت ها صورت می گیرد و متاسفانه بیماران وقتی به پزشک مراجعه می کنند که دچار عوارض دیابت شده اند. افراد بالای ۳۰ سال، برخی خانم های باردار، افرادی که دارای فشار خون بالا هستند، افرادی که چربی خون بالایی دارند و افرادای که در خانواده درجه یک خود افراد دیابتی دارند، بیشتر از سایر افراد مستعد ابتلا به این نوع دیابت هستند.
مهم ترین علائم دیابت نوع ۲
- تشنگی فراوان
- اختلال در بینایی
- ایجاد زخم و دیر بهبود یافتن زخم ها
- مورمور شدن یا بی حسی انگشتان
- تکرر ادرار
- عصبی و بی حوصله بودن
دیابت حاملگی
تقریبا ۳ تا ۵ درصد از مادران باردار، در اواخر دوران حاملگی، به دیابت مبتلا می شوند. این دیابت بعد از زایمان از بین می رود. ولی ممکن است در بارداری های بعدی ظاهر شود.
ممکن است ۵۰ درصد از مادران باردار که در دوران حاملگی دچار دیابت می شوند، به طور دائمی به دیابت مبتلا شوند. در این صورت حتما باید به پزشک متخصص مراجعه نمایند.
دیابت همراه با بیماری های دیگر
در برخی از بیماران مبتلا به تالاسمی، بیماری های غدد درون ریز، بیماری های لوزالمعده و … امکان بروز دیابت نیز وجود دارد.
چگونه دیابت خودمان را اندازه گیری کنیم ؟
مراقبت از کنترل دیابت در منزل موضوع مهمی است که شما با استفاده از دستگاه های تست قند خون می توانید اندازه گیری های برنامه ریزی شده را انجام دهید تا از روند بهبودی خود آگاهی پیدا کنید. دستگاه های تست قند خون زیادی در بازار موجود هستند که یکی از این دستگاه ها، دستگاه تست قند خون “لیبر 2” فری استایل می باشد. لیبر 2 جز‌ء بهترین دستگاه های تست قند خون بازار است که به طور دقیق تست قند خون شما را انجام می دهد.
مزیت این دستگاه این است که دیگر نیازی به سوراخ کردن انگشت خود برای گرفتن خون نخواهید داشت و فقط با استفاده از سنسور که پشت بازوی شما قرار می گیرد می توانید اندازه گیری را انجام دهید. شما با استفاده از دستگاه تست قند خون “فری استایل” و یا اپلیکیشن این محصول که FreeStyle Liber 2 می باشد می توانید اندازه گیری قند خون خود را انجام دهید.