تیروئید، غده پروانه ای شکلی در گردن است که موجب تولید هورمون تیروئید می شود. اختلالات تیروئید سبب تولید کم یا زیاد این هورمون می شود و به همین دلیل موجب پیدایش بسیاری از مشکلات در بدن می گردد. در این مقاله، برانکارد به بررسی و تفسیر علائم این غده پرداخته است. همراه برانکارد باشید.
اندازه‌گیری TSH، T4 و T3 از طریق آزمایش خون، رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای تشخیص کاهش یا افزایش هورمونهای غده تیروئید و سپس بیماری‌های این غده شامل پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید و گواتر می‌باشد. در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، علاوه بر معرفی آزمایشگاه‌های معتبر و دارای بهترین تجهیزات جهت اندازه‌گیری موارد فوق، نتایج آزمایشات شما با دقت زیاد مورد بررسی قرار می‌گیرد. با بررسی تاریخچه‌ی سلامت و علائم فیزیکی و روانی شما، آزمایشات خون با دقت مورد تفسیر قرار گرفته تا بهترین و دقیق‌ترین تشخیص از اختلالات و بیماری‌ها حاصل شود.
بیشترین هورمون تولید شده توسط غده تیروئید، تیروکسین می‌باشد. این هورمون از آنجایی که شامل ۴ اتم ید است، T4 نیز نامیده می‌شود. برای آنکه T4 بتواند اثر خود را بر سلول‌ها بگذارد با حذف یک اتم ید باید به T3 تبدیل بشود. این تبدیل به طور عمده در کبد و در بافت‌های خاصی از بدن از جمله مغز رخ می‌دهد. مقدار T4 تولید غده تیروئید، توسط هورمون دیگری به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) کنترل می‌شود. این هورمون از غده هیپوفیز که در قاعده مغز واقع شده است، ترشح می‌شود. مقدار TSH تولیدی توسط هیپوفیز به میزان T4 جریان خون بستگی دارد، میزان T4 خون توسط غده هیپوفیز مدام پایش می‌شود. T4 و T3 توسط پروتئین خاصی در جریان خون حمل می‌شوند، در برخی از شرایط سطح این پروتئین می‌تواند کاهش یا افزایش داشته باشد، بنابراین سطح T4 و T3 در آزمایش تیروئید نیز می‌تواند دستخوش تغییرات شود.
1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
TSH, Thyrotropin
2- هدف از انجام تست چیست؟
هدف از انجام این آزمایش، کمک به تشخیص اختلالات غده تیروئید، پایش درمان بیماران مبتلا به کم کاری و یا پرکاری تیروئید، غربالگری نوزادان از نظر کم کاری تیروئید مادرزادی است
3- این تست چه زمانی درخواست می‌شود؟
در موارد زیر آزمایش TSH انجام می شود:
- زمانی که علایم و نشانه های کم کاری یا پر کاری تیروئید وجود دارد
- اگر غده تیروئید بزرگ شده است (گواتر)
- اگر ندول (گره) تیروئید وجود داشته باشد (یک توده کوچک در غده تیروئید که ممکن است جامد یا کیست پر از مایع باشد)
- در بیماران مبتلا به اختلالات تیروئید که تحت درمان هستند
- بعنوان یکی از آزمایش های چکاپ
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل این آزمایش کدامند؟
T3, T4, T3RU (T3 resin uptake), Free T3, Free T4, T3 uptake, T4 uptake, Anti TPO antibody (Thyroperoxidase), Thyroglobulin, Thyroglobulin-Ab (Tg-AB)
5- چه نوع نمونه‌ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
بهتر است قبل از انجام این تست شرایط ناشتایی رعایت شده و آزمایش در صبح انجام شود. اگر فرد تحت درمان با داروی تیروئید است بهتر است صبح ابتدا آزمایش انجام شده سپس داروی تجویز شده توسط پزشک معالج مصرف گردد. موارد متعددی با سطح این هورمون در خون تداخل می کنند که در بخش عوامل مداخله گر به آنها اشاره می گردد.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
برای این آزمایش، خونگیری از ورید بازویی انجام می شود. قبل از نمونه گیری، فرد مراجعه کننده باید داروهایی که مصرف می کند به همراه آخرین زمان مصرف دارو را به اطلاع پرسنل نمونه گیر در آزمایشگاه برساند.
8- روش های انجام تست کدام اند؟
برای انجام این آزمایش روش های مختلفی وجود دارد از جمله:
- Electrochemiluminescence immunoassay (ECLIA)
- Chemiluminescence immunoassay (CLIA)
- Enzyme immunoassay (EIA)
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
عوامل مداخله کننده زیادی وجود دارد که باعث نوسان سطح TSH خون می شوند که در ذیل به آنها اشاره می گردد:
- تغییر در زمان و طول دوره ی خواب ، روزه طولانی (گرسنگی) ، افسردگی ، مصرف داروهای ضد افسردگی ، وجود فاکتور روماتوئید (RF) ، آنتی بادی هتروفیل و اتوآنتی بادی هورمون تیروئید (به ویژه در بیماران مبتلا به اختلالات خود ایمنی) ، استرس حاد یا مزمن و بیماری حاد یا مزمن ممکن است باعث حصول نتایج کاذب شود (به طور کاذب سطح TSH را کاهش یا افزایش دهد).
- داروهایی که ممکن است سطح TSH را افزایش دهند شامل داروهای ضد تیروئید، داروهای ضد بارداری خوراکی یا OCP، لیتیوم، یدید پتاسیم، آمیودارون، بنسرازید، اریتروزین، فلوناریزین (مردان)، ایبنزامیک اسید، متی مازول، متوکلوپرامید، مورفین، پروپرانولول، داروهای حاوی ید، مواد رادیوگرافی، امینوگلوتتمید، فنیل بوتازون، سوء مصرف آمفتامین، نیتروپروساید، اتیونامید، رزورسینول، سولفونامیدها، 6-مرکاپتوپورین، سولفونیل اوره ها، دومپریدون، TRH ، والپروئیک اسید و تزریق TSH.
- داروهایی که ممکن است سطح TSH را کاهش دهند شامل آسپیرین، هپارین، آمیودارون، داروهای ضد آرتریت غیراستروئیدی، دوپامین ، استروئیدها، استیل سالالیسیلیک اسید، متفورمین، سوماتواستاتین، استروئیدهای آنابولیک، کاربامازپین، کورتیکواستروئیدها، گلوکوکورتیکوئیدها، هیدروکورتیزون، اینترفرون- alfa-2b ،فنی توئین، یدامید، لوودوپا، لووتیروکسین، مترگولین، نیفدیپین، T4 و T3.
- میزان TSH در خون، یک ریتم روزانه یا Diurnal دارد که در ساعت 2:00 تا 4:00 صبح به حداکثر غلظت خود می رسد.
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
میزان طبیعی TSH خون در آزمایشگاه وحید بر حسب µIU/ml بصورت 5.5 – 0.35 می باشد، اگرچه این میزان در هر آزمایشگاه و هر سن و جنس متفاوت است.
| محدوده سنی | محدوده مرجع |
| 1 – 3 Days | 5.17 – 14.6 |
| 4 Days – 1 Month | 0.43 – 16.1 |
| 1 Month – 1 Years: | 0.62 – 8.05 |
| 1 – 6 Years | 0.54 – 4.53 |
| 7 – 11 Years | 0.66 – 4.14 |
| 12 – 19 Years | 0.53 – 3.59 |
| > 20 Years | 0.27 – 4.2 |
افزایش TSH در مواد زیر مشاهده می‌شود:
- کم کاری تیروئید
- تومورهای مولد TSH (مانند ترشح اکتوپیک TSH از تومورهای ریه و پستان)
- تیروئیدیت هاشیموتو
- تیروتوکسیکوز ناشی از تومور هیپوفیز
- آنتی بادی های ضد TSH
- بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید که داروی تیروئید کافی دریافت نمی کنند یا مقاومت به تیروئید در آنها وجود دارد
کاهش TSH در موارد زیر مشاهده می‌شود:
- پرکاری تیروئید اولیه
- بیماری گریوز درمان شده
- مصرف / تجویز بیش از حد داروی تیروئید در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید
- سندروم یوتیروئید (Euthyroid sick syndrome)
سندروم یوتیروئید (Euthyroid sick syndrome): وضعیتی که در آن سطح سرمی هورمونهای تیروئید پایین است. تشخيص این حالت بر اساس رد کم کاری تیروئید است و درمان آن به سمت بیماری زمینه ای سوق داده می شود، ولی جایگزینی هورمون تیروئید یا thyroid hormone replacement اندیکاسیون ندارد.
نتایج تست های آزمایشگاهی تیروئید ممکن است در بیماران مبتلا به اختلالات مختلف حاد یا مزمن غیرمرتبط با تیروئید، غیر طبیعی باشد. این اختلالات شامل ترومای شدید، انفارکتوس قلبی، بیماری مزمن کلیه، کتواسیدوز دیابتی، بی اشتهایی، سیروز، سوختگی، روزه داری، گرسنگی طولانی مدت و سپسیس است.
11-مطالب مرتبط:
بیماری تیروئید خودایمن (اتوایمیون)
بیماری های خود ایمنی تیروئید Autoimmune thyroid diseases (AITD) اغلب با سایر بیماری های اتوایمیون دیده می شود. این بیماری ناشی از اختلال در تنظیم سیستم ایمنی بدن است که منجر به حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید می شود. در حقیقت AITD از طریق اختلالات خود ایمنی اختصاصی اندام با واسطه سلول T ایجاد می شوند. AITD شایع ترین اختلالات خود ایمنی و همچنین شایع ترین حالت پاتولوژیک غده تیروئید است.
AITD دو حالت بالینی اصلی دارد: بیماری گریوز و تیروئیدیت هاشیموتو، که هر دو با ارتشاح لنفوسیتیک به بافت پارانشیم تیروئید مشخص می شوند. علائم بالینی بیماری گریوز، تیروتوکسیکوز و علایم بالینی تیروئیدیت هاشیموتو، کم کاری تیروئید است. AITD در حدود 5٪ افراد وجود دارد، با این حال شیوع آنتی بادی های ضد تیروئید بدون بیماری بالینی ممکن است بیشتر از این میزان باشد.
در مورد ریسک فاکتور های این بیماری می توان گفت که هنوز مکانیسم دقیق حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید مشخص نشده است، اما نتایج پژوهش های انجام شده حاکی از آن است که دلیل اصلی به هم خوردن تنظیم سیستم ایمنی و پیشرفت بیماری، تعامل بین استعداد ژنتیکی، عوامل اندوژن (درونی) و فاکتورهای محیطی می باشد. در رابطه با استعداد ژنتیکی، ژن های مختلفی مطرح شده اند از جمله IL2RA و CTLA4 که در سیستم ایمنی نقش دارند. از جمله فاکتورهای محیطی مرتبط با AITD می توان به تشعشعات (پرتودرمانی)، سیگار کشیدن، عوامل عفونی (مانند عفونت با ویروس هپاتیت C و یا باکتری یرسینیا انترولیتیکا)، استرس، مصرف الکل، آلاینده ها، و داروها اشاره کرد. از فاکتورهای اندوژن می توان جنسیت (زن)، افزایش سن و افزایش هورمون های استرس مانند کورتیزول را نام برد.
آزمایش های Anti-TPO و Anti-Tg Ab برای تشخیص تیروئیدیت اتوایمیون کاربرد دارند و از آزمایش Anti-TSH receptor Ab به منظور تشخیص بیماری گریوز استفاده می شود. آزمایش ESR نیز می تواند به تشخیص تیروئیدیت تحت حاد کمک نماید. علاوه بر این، آزمایش های تیروگلوبولین (Tg) و کلسی تونین بعنوان تومور مارکر به ترتیب برای بیمارانی که تحت درمان جهت سرطان تیروئید تمایز یافته و سرطان مدولار تیروئید هستند، استفاده می شود. تکنیک های تصویر برداری از جمله MRI، CT-Scan، و اولتراسونوگرافی نیز جهت تشخیص این بیماری استفاده می شود و PET-Scan (positron emission tomography) نیز می تواند به شناسایی محل هایی که سرطان تیروئید به آنها متاستاز یافته کمک کند.